Vì sao có những phiền hà từ việc không ai muốn?

BPO - Đăng ký khai tử là một thủ tục quan trọng sau khi một người qua đời. Và theo quy định của pháp luật hiện hành, một người khi qua đời (chết) bất kỳ là ai, thì người thân phải làm thủ tục hành chính đầu tiên trước khi lo hậu sự cho người quá cố là khai tử. Khai tử xong thì phải đến cơ quan có thẩm quyền để chứng tử. Luật pháp quy định là vậy, do ít người quan tâm nên khi xảy ra hữu sự thì bối rối và có thể quên. Bên cạnh đó, có khi do người thực thi công vụ xử lý tình huống không tế nhị hoặc khô cứng nên đã dẫn đến không ít vụ lùm xùm xảy ra xung quanh việc chứng tử.

Vậy chứng tử là gì? Để trả lời cho câu hỏi này, trước hết cần chiết tự cụm từ “chứng tử”. Theo từ điển tiếng Việt của các tác giả: Vĩnh Lộc, Bảo Đoan, Ngọc Hạnh và Quỳnh Tâm, do Nhà xuất bản Thanh Niên phát hành vào năm 2000, thì tử là chết. Ví dụ: Hắn chưa tử…(trang 941). Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia thì tử là cái chết theo ý nghĩa thông thường. Cũng theo từ điển trên, chứng là bằng cớ. Ví dụ: Làm chứng. Làm bằng: Việc đó xảy ra chứng tỏ rằng anh nói đúng. Như vậy, chứng tử là thủ tục pháp lý mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận về việc chết của ai đó và việc làm này được thực hiện trên giấy chứng tử.

Cũng theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, giấy chứng tử hay giấy khai tử là một loại giấy tờ hộ tịch của cá nhân được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp cho gia đình, thân nhân, người đại diện hoặc cá nhân, tổ chức có liên quan để xác nhận tình trạng một người đã chết, xác định về thời gian chết, địa điểm chết và nguyên nhân cái chết. Giấy chứng tử về mặt pháp lý là căn cứ rõ ràng nhất xác định thời điểm chết của người được khai tử - căn cứ để xác định thời điểm mở thừa kế, diện thừa kế, di sản thừa kế.

Quy định về thẩm quyền đăng ký khai tử, Điều 32 của Luật Hộ tịch có quy định như sau: UBND cấp xã nơi cư trú cuối cùng của người chết thực hiện việc đăng ký khai tử. Trường hợp không xác định được nơi cư trú cuối cùng của người chết thì UBND cấp xã nơi người đó chết hoặc nơi phát hiện thi thể người chết thực hiện việc đăng ký khai tử.

Về thời hạn và trách nhiệm đăng ký khai tử: Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày có người chết thì vợ, chồng hoặc con, cha, mẹ hoặc người thân thích khác của người chết có trách nhiệm đi đăng ký khai tử; trường hợp người chết không có người thân thích thì đại diện của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm đi khai tử. Công chức tư pháp - hộ tịch thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc khai tử cho người chết; trường hợp không xác định được người có trách nhiệm đi khai tử thì công chức tư pháp - hộ tịch thực hiện đăng ký khai tử.

Đối với thủ tục đăng ký khai tử: Người có trách nhiệm đi đăng ký khai tử nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy báo tử hoặc giấy tờ khác thay giấy báo tử cho cơ quan đăng ký hộ tịch. Ngay sau khi nhận giấy tờ theo quy định, nếu thấy việc khai tử đúng thì công chức tư pháp - hộ tịch ghi nội dung khai tử vào sổ hộ tịch, cùng người đi khai tử ký tên vào sổ hộ tịch và báo cáo Chủ tịch UBND cấp xã cấp trích lục cho người đi khai tử. Công chức tư pháp - hộ tịch khóa thông tin hộ tịch của người chết trong cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử.

Bên cạnh đó, tại Khoản 2 Điều 4 Nghị định 123/2015/NĐ-CP hướng dẫn Luật Hộ tịch có quy định cụ thể vấn đề này như sau: Xác định nội dung đăng ký khai sinh, khai tử... Nội dung đăng ký khai tử được xác định theo giấy báo tử hoặc giấy tờ thay giấy báo tử do cơ quan có thẩm quyền sau đây cấp: ... Đối với người chết trên phương tiện giao thông, chết do tai nạn, bị giết, chết đột ngột hoặc chết có nghi vấn thì văn bản xác nhận của cơ quan công an hoặc kết quả giám định của cơ quan giám định pháp y thay giấy báo tử;...”

Luật pháp quy định cụ thể, rõ ràng là vậy và gia đình anh H.N.H.S trú tại phường Trường An, thành phố Huế bị chết vì tai nạn giao thông, đã đến UBND phường trình giấy giao nhận tử thi thì một cán bộ có tên là H. cho rằng giấy giao, nhận tử thi là không hợp lệ. Sau đó, vị cán bộ này yêu cầu làm một cái đơn xin công an xác nhận là đã chết… mới hợp lệ, khi đó mới đủ điều kiện cấp giấy chứng tử? Trong khi đó, tại giấy giao, nhận tử thi có ghi rõ ngày giờ và địa điểm nạn nhân tử vong đồng thời có đóng dấu của Công an huyện Phú Lộc.

Trước đó, vụ cán bộ phường Tân Phước Khánh, thị xã Tân Uyên, tỉnh Bình Dương đã gây khó trong việc cấp giấy chứng tử gây xôn xao dư luận. Theo đó, sau bốn ngày con gái 12 tuổi của ông Trần Văn Hoàng (phường Tân Phước Khánh) qua đời vì tai nạn giao thông, gia đình mang biên bản giao nhận thi thể của Công an thị xã Tân Uyên, giấy chuyển xác của bệnh viện tỉnh Bình Dương đến UBND phường làm thủ tục khai tử cho con. Tuy nhiên, cán bộ tư pháp coi hồ sơ xong cho biết: Biên bản giao nhận tử thi của công an không đúng, không được đóng dấu mộc treo. Người thân ông Hoàng lại cầm hồ sơ đến Công an thị xã Tân Uyên để xin giấy xác nhận. Gần một tuần sau, gia đình tiếp tục mang hồ sơ kèm theo giấy xác nhận lên UBND phường làm giấy khai tử cho cháu. Tuy nhiên, cán bộ tư pháp lại từ chối vì “công an ghi không rõ tử vong tại chỗ, trên đường đi cấp cứu hay tại bệnh viện”. Lúc này người nhà ông Hoàng cầm giấy xác nhận của Công an thị xã Tân Uyên đã đủ các thông tin về ngày, giờ, địa điểm xảy ra tai nạn, tên tuổi nạn nhân tử vong... Tuy nhiên, cán bộ tư pháp vẫn không đồng ý nên người nhà ông Hoàng lại phải cầm hồ sơ đi về.

Hai vụ việc trên đây là điển hình của việc cán bộ thực hiện thủ tục hành chính theo kiểu “hành dân”. Cũng may là sau khi báo chí phản ánh, chính quyền của hai địa phương trên đã đến tận gia đình người bị nạn để xin lỗi và chia buồn, đồng thời đã được gia đình thông cảm chấp nhận lời xin lỗi.

NN