Tự hào hay xấu hổ?

BP - Trên các diễn đàn ở nước ta đang có một cuộc tranh luận gay gắt xuất phát từ một phóng sự trên kênh truyền hình CNN nổi tiếng của Mỹ. Đó là phóng sự ngắn trong chương trình du lịch - văn hóa - ẩm thực ăn khách hàng đầu trên thế giới “Anthony Bourdain: Part Unknown” (tạm dịch là  Anthony Bourdain: Những vùng đất) được dẫn dắt bởi Anthony Bourdain - một đầu bếp nổi tiếng của Mỹ - người đã ngồi ăn bún chả cùng Tổng thống Mỹ Barak Obama tại phố Lê Văn Hưu ngày 23-5-2016 trong dịp Tổng thống Mỹ Obama đến thăm Việt Nam. 

Phóng sự nói về cảm nhận của đầu bếp Anthony Bourdain đối với món bún chân giò của một quán ăn tại phố cổ Ngô Sỹ Liên, Hà Nội. Trong đó đầu bếp Anthony Bourdain tỏ ra rất ngạc nhiên về một món ăn ngon của Việt Nam, nhưng cũng rất ngạc nhiên về cách giao tiếp của chủ quán với khách, đó là vừa bán vừa... chửi! Anthony Bourdain đã bình luận hóm hỉnh rằng đó là “những món ăn đặc sắc của Việt Nam”. Trong phóng sự, bà chủ quán với vẻ mặt rất “chảnh”, trả lời một thực khách đặt món bún mọc: “Quán chị không có mọc, em thích thì ra ngoài chợ. Mà tốt nhất là về nhà tự nấu lấy mà ăn nhé. Ở đây không làm. Đi luôn”. “Món chửi của bà chủ quán cũng là thực đơn của quán ăn này” - Anthony Bourdain hài hước nhận xét.

Trên các diễn đàn, một bộ phận tỏ ra thích thú khi một quán ăn Hà Nội xuất hiện trên kênh truyền hình nổi tiếng của Mỹ và được nhiều người biết đến. Tuy nhiên, phần đông cho rằng họ cảm thấy thật đáng xấu hổ khi tỏ ra tự hào và vô hình chung cổ súy cho “phong cách” phục vụ thiếu văn hóa, làm ảnh hưởng xấu đến văn hóa Hà Nội, văn hóa Việt Nam trong mắt bè bạn quốc tế.

Chương trình của Anthony Bourdain không đơn thuần là một chương trình về ẩm thực, mà là về văn hóa. Anthony Bourdain đi khắp nơi trên thế giới để ghi lại những hình ảnh về các nét văn hóa thông qua ẩm thực, lối sống và con người của tất cả những vùng đất ấy. Các chương trình ông thực hiện ở trình độ rất cao và hiệu ứng của nó là các thông điệp cũng được truyền đi một cách rất hiệu quả trên toàn thế giới. Vì thế, một góc nào đó về văn hóa, về ẩm thực của Việt Nam đã được du khách trên toàn cầu biết tới. Chỉ có điều, họ biết tới với ấn tượng tốt đẹp hay ấn tượng xấu thì chúng ta... chưa biết. Liệu du khách trên thế giới có thích thú với đất nước mà đến đó vừa thưởng thức ẩm thực lạ lẫm, vừa “được” phục vụ theo phong cách “mặt lạnh như tiền”, ngôn ngữ ngoa ngoắt như muốn đuổi họ ra khỏi quán?

Người Việt có câu thành ngữ “miếng ăn là miếng nhục” rất đáng suy ngẫm đối với trường hợp này. Người Hà Nội bao đời nay vốn được xem như chuẩn mực của sự thanh tao với câu ca dao “Chẳng thơm cũng thể hoa nhài, dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”. Những quán bún chửi, phở chửi, cháo chửi, đủ các loại món ăn chửi, vốn không phải là “đặc sản” của Hà Nội ngàn năm văn hiến. Nó chỉ xuất hiện từ thời mậu dịch, thời bao cấp, thiếu thốn đủ thứ và cái gì cũng phải phân phối theo tiêu chuẩn, các cô “mậu dịch viên” ban phát cho đoàn người đứng xếp hàng đủ thứ, trong đó quan trọng nhất là lương thực, nhu yếu phẩm. Và nó cũng như một số thói quen, một số lối tư duy còn lay lắt tồn tại đến ngày nay là bởi xã hội chưa đủ thời gian và sự bứt phá để xóa hết những dấu vết xấu đó.

Và tôi - tác giả bài viết này cho rằng: Sự cổ súy cho “ẩm thực chửi” như là “đặc sản” của Hà Nội, là một sự thụt lùi văn hóa. Người tự hào vì nổi tiếng khi món ăn Việt Nam được lên CNN theo cách đó, người tò mò muốn trải nghiệm cảm giác sốc và lạ khi “được chửi” chỉ rất ít, không thể là số đông, không thể là nền tảng cho văn hóa ẩm thực, du lịch, hình ảnh con người Việt Nam văn hiến. Ngược lại, người Việt Nam phải cảm thấy xấu hổ khi kênh truyền hình nổi tiếng của thế giới bình luận “món chửi của bà chủ quán cũng là thực đơn” và “đó là những món ăn đặc sắc của Việt Nam”.

Trần Phương