Tràng An - Nơi hội tụ những giá trị đặc biệt

BP - Ngày 25-6-2014, tại phiên họp lần thứ 38 của Ủy ban Di sản thế giới (UNESCO) tổ chức tại Qatar, quần thể danh thắng Tràng An (tỉnh Ninh Bình) của Việt Nam đã được công nhận là Di sản Văn hóa và thiên nhiên thế giới. Từ ngày 22 đến 24-1-2015 lễ công bố và đón nhận bằng của UNESCO sẽ được tổ chức theo nghi thức cấp quốc gia tại Trung tâm Hội nghị chùa Bái Đính với nhiều chương trình và các hoạt động phong phú.

Quần thể danh thắng Tràng An được mệnh danh là “Vịnh Hạ Long trên cạn”, được bao bọc bởi 4 dòng sông: Hoàng Long ở phía bắc, sông Chanh phía đông, sông Hệ phía nam, và sông Bến Đang ở phía tây. Bao quanh quần thể là vùng đệm rộng lớn, chủ yếu là đồng ruộng và làng mạc, với phong cảnh “sơn thủy hữu tình”. Là khu vực có sự hòa lẫn giữa thiên nhiên và văn hóa, quần thể danh thắng Tràng An bao gồm ba vùng được bảo vệ liền kề nhau, là khu di tích lịch sử văn hóa cố đô Hoa Lư, khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động và rừng nguyên sinh đặc dụng Hoa Lư. Tràng An là địa điểm danh thắng nổi bật ở khu vực Đông Nam Á và thế giới, chứa đựng những bằng chứng khảo cổ phong phú, đến nay vẫn còn được bảo tồn gần như nguyên trạng. Đây là kho tư liệu vô giá cho thấy sự thích ứng của người tiền sử, với những biến đổi về môi trường kéo dài hàng vạn năm.

Trong quần thể danh thắng Tràng An còn có hàng trăm ngôi đền, chùa, miếu, phủ...; các công trình kiến trúc tôn giáo và tín ngưỡng hiện hữu ở các hang động, mái đá hay bên sườn núi đồng điệu cùng với phong cảnh thiên nhiên và kiến trúc mang tính kỹ thuật cao, được xây dựng ở những thời điểm khác nhau. Tràng An còn là kinh đô của nhà nước phong kiến đầu tiên của Việt Nam. Với lối xây thành tận dụng lợi thế của thiên nhiên, lấy núi làm thành, lấy sông làm hào, nối những dãy đá vôi với nhau bằng các tường thành nhân tạo để dựng nên kinh đô, kinh thành vững chãi.

Tại quần thể danh thắng Tràng An có 2 di tích được công nhận và xếp hạng di tích - danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt, 21 di tích được công nhận là di tích cấp quốc gia, 18 di tích được xếp hạng là di tích cấp tỉnh. Trong số các di tích trên, nổi bật là 2 ngôi đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và vua Lê Đại Hành trên địa bàn của kinh đô Hoa Lư xưa. Bên cạnh đó còn có đền công chúa Phất Kim, thờ con gái vua Đinh, chùa Nhất Trụ nổi tiếng với cột đá khắc kinh Phật ở thế kỷ X, đền Thái Vi thờ các vị vua Trần, đền Nội Lâm với kiến trúc đá rất tinh xảo... hiện hữu quanh những thung lũng đá vôi và dòng sông thơ mộng.

Khu hang động Tràng An còn được ví như một bảo tàng địa chất ngoài trời. Theo thống kê, hiện nay chỉ tính riêng số hang động xuyên thủy đã khảo sát là 48 hang, xen lẫn 31 thung hẹp, trong đó có những hang xuyên thủy dài hàng cây số. Cùng với hệ thống hang động, hơn 30 thung ngập nước là điểm nhấn đáng lưu ý. Mỗi thung là một bức tranh thủy mặc khác nhau về núi và nước, vừa hùng vĩ vừa thơ mộng hữu tình. Môi trường thiên nhiên đa dạng và hài hòa giữa phong cảnh núi non, sông nước, hang động, rừng rậm bao phủ, là nơi cư trú của chim muông và thú quý tạo nên cảnh sắc non xanh nước biếc, là nơi mà di sản thiên nhiên và con người gần gũi, quan hệ mật thiết với nhau.

Chùa Bái Đính nằm trong quần thể danh thắng Tràng An, thuộc xã Gia Sinh (huyện Gia Viễn). Khu văn hóa tâm linh núi chùa Bái Đính là một phần trong quần thể di sản. Nơi đây không chỉ đơn thuần là một khu chùa thờ Phật tổ, thờ thần núi và chúa Thượng Ngàn mà còn gắn với lễ tế cờ khi vua Quang Trung ra Thăng Long đại phá quân Thanh. Chùa Bái Đính mới xây nằm ngay cạnh ngôi chùa cổ, mảnh đất có hơn ngàn năm lịch sử. Bước sang thời hiện đại, Bái Đính còn là một di tích lịch sử cách mạng thuộc chiến khu Quỳnh Lưu thời kháng Nhật, đánh Pháp. Có thể nói, quần thể danh thắng Tràng An có những giá trị đặc biệt về cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ rất riêng biệt. Nơi đây đã lưu giữ những dấu ấn về lịch sử tự nhiên, dấu ấn về văn hóa với những di chỉ khảo cổ học tiền sử và lịch sử, lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống muôn đời của dân tộc ta. (*)           

Đức Hồng

(*) Tham khảo tài liệu Ban quản lý quần thể danh thắng Tràng An