Tiếp tục hoàn thiện Luật Hợp tác xã (sửa đổi)

Vừa qua, tại thành phố Hồ Chí Minh, Ủy ban kinh tế của Quốc hội khóa XII phối hợp với bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức hội nghị Tham vấn về dự thảo Luật Hợp tác xã (HTX) (sửa đổi). Ông Nguyễn Văn Giàu, Ủy viên trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế; ông Đặng Huy Đông, Thứ trưởng bộ Kế hoạch và Đầu tư đồng chủ trì hội nghi. Tham dự hội thảo có các Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) các tỉnh, thành phố khu vực phía nam, đại diện liên hiệp xã và nhiều HTX lớn từ miền Trung và Nam bộ như: Saigon Coop; HTX Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim (Tiền Giang); HTX Hữu Đức (Ninh Thuận); HTX Nông nghiệp Evergrowth. Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước có ông Bùi Mạnh Hùng, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh tham dự.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hội đồng quản trị Saigon Coop phát biểu tại hội thảo

Theo báo cáo của Chính Phủ, số lượng HTX đang hoạt động giảm dần trong những năm gần đây: từ 14.500 vào cuối năm 2007, giảm xuống 13.532 năm 2008 và chỉ còn 12.249 HTX vào năm 2009. Còn có tới 3.744 (20,83%) HTX không hoạt động tại thời điểm cuối năm 2007, đến nay con số này có thể tăng lên. Nhiều HTX lúng túng trong tổ chức hoạt động, hoặc hoạt động hình thức, kém hiệu quả; tổ chức HTX chưa hấp dẫn nhân dân, pháp nhân tham gia. Có nhiều nguyên nhân khác nhau, từ nhận thức chưa đầy đủ và chưa thống nhất về bản chất và tính ưu việt của tổ chức HTX kiểu mới, hạn chế của Luật HTX, đến tổ chức thực hiện luật và chính sách hỗ trợ HTX; tâm lý xã hội vẫn còn bị ảnh hưởng của mô hình HTX kiểu cũ nên còn hoài nghi về hiệu quả và vai trò của tổ chức HTX. Do đó, việc sửa đổi Luật HTX 2003 là hết sức cần thiết, bảo đảm hỗ trợ, thúc đẩy HTX phát triển lành mạnh, bền vững đúng với bản chất và mục đích thành lập, tránh lạm dụng hỗ trợ của nhà nước; thực hiện quản lý nhà nước về HTX có hiệu quả, từ đó góp phần định hướng xã hội chủ nghĩa nền kinh tế thị trường ở nước ta.

So với dự thảo Luật HTX Chính phủ trình tại kỳ họp thứ 3 vừa qua, dự thảo lần này có nhiều sửa đổi căn bản, trong đó làm rõ bản chất của HTX là vấn đề quan trọng hàng đầu, quyết định đến các yếu tố như: Quyền nghĩa vụ của thành viên; cơ cấu tổ chức và cơ chế quản lý HTX… và việc làm rõ bản chất của HTX là cơ sở để nhà nước ban hành các chính sách ưu đãi, hỗ trợ đặc thù cho HTX. Qua đó, dự thảo lần này đã khẳng định HTX không phải là doanh nghiệp. Nếu coi HTX là doanh nghiệp, doanh nghiệp tập thể hay doanh nghiệp đặc thù do thành viên góp vốn để tìm kiếm lợi nhuận thì không cần thiết phải ban hành Luật HTX riêng, vì Luật Doanh nghiệp đã có đầy đủ quy định cho loại hình HTX này hoạt động. Do đó, Điều 4 dự thảo luật khẳng định, HTX là tổ chức kinh tế tập thể, có tư cách pháp nhân do ít nhất 7 thành viên tự nguyện góp vốn thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu chung của các thành viên, trên cơ sở tự chủ, bình đẳng và dân chủ trong quản lý HTX theo quy định của luật này.

Như vậy, HTX đáp ứng nhu cầu chung về sản phẩm, dịch vụ hoặc việc làm của thành viên, tác động tích cực vào hoạt động kinh tế, đời sống hàng ngày của thành viên phát sinh nguyên tắc HTX, trong đó có hai nguyên tắc quan trọng nhất là: Biểu quyết ngang nhau, không phụ thuộc vào mức vốn góp và phân phối thu nhập chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ HTX. Như vậy, mặc dù là tổ chức kinh tế, nhưng HTX mang bản chất xã hội, tính xã hội và nhân văn cao hơn so với doanh nghiệp.

Đóng góp vào dự thảo luật, các đại biểu còn băn khoăn thuật ngữ dự thảo luật nêu ra: HTX là tổ chức “kinh tế tập thể” (Điều 4), vì đây là thuật ngữ của nghị quyết, không rõ nội hàm khái niệm. Đề nghị, dự thảo cần làm rõ khái niệm và bản chất của HTX theo hướng, HTX là tổ chức kinh tế - xã hội và quy định rõ bản chất kinh tế (là tổ chức kinh tế, HTX phải quản trị như doanh nghiệp mới tồn tại được) và bản chất xã hội của HTX (tập hợp số đông những người “yếu thế” là các xã viên…). Do vậy, ngay trong Điều 4, định nghĩa HTX, đề nghị Ban soạn thảo quy định rõ định nghĩa và bản chất của HTX. Ngoài ra, vấn đề đảm bảo vốn cho hợp tác xã hoạt động, nguyên tắc góp vốn, quản trị HTX là các vấn đề được đại biểu quan tâm, đóng góp ý kiến và hoàn thiện dự thảo luật.

Phát biểu bế mạc hội nghị, đại biểu Nguyễn Văn Giàu, Chủ nhiệm Ủy ban kinh tế tiếp thu những ý kiến đóng góp của đại biểu dự hội nghị, đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục hoàn thiện dự án luật, trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XIII.

Vũ Ngọc Long