Thú đá gà

BP - Ngày tết, ở nước ta có nhiều địa phương tổ chức thi đá gà và được xem như một nét sinh hoạt văn hóa của người Việt.

Thú đá gà đã có từ lâu, có thể hơn 700 năm trước, vào thế kỷ thứ XII. Sở thích chơi gà đá bắt đầu phát triển từ một số bậc vua chúa quyền quý và sau lan rộng dần ra chốn dân dã. Qua chọn lọc, ngày nay nước ta đã có nhiều giống gà đá quý, nổi tiếng nhất là gà đá Văn Cú (miền Bắc) và gà đá Cao Lãnh (miền Nam). Người ta nuôi gà đá cốt chỉ để đá và khi đá gà, ai cũng mong gà của mình chiến thắng. Nỗi khát khao đó khiến người ta phải lặn lội, bỏ nhiều công sức tìm kiếm giống tốt và chăm sóc gà chu đáo.

Gà đá có đặc điểm là bố đá thế nào thì con đá gần như thế đấy, vì vậy người chơi săn tìm mua những chú gà đá, con của những gà đá hay. Thường một đàn gà đá chỉ chọn ra được 1-2 con, người ta gọi đó là những con gà nòi.

Người sành chơi chọn gà rất kỹ! Trong đàn gà đá, đầu tiên người ta bắt những con gà cân đối, khỏe mạnh, sau đó quan sát màu lông. Con có lông màu tía đá hay nhưng dễ bị pha (mẹ đá, bố thịt). Gà có lông màu đen tuyền ít con đá hay. Màu lông xám, chân chì hay lông trắng, chân trắng khôn nhưng chịu đòn kém, nhát. Gà lông màu mơ đẹp mã nhưng khi đá hay bỏ chạy; lông màu cú khỏe, đá hăng, nhiều con đá hay nhưng cũng dễ bị pha. Ngoài ra, ở mỗi vùng, từng địa phương còn nhiều giống gà đá khác nhau.

Theo kinh nghiệm dân gian để chọn một con gà đá hay thì: “Nhất thủ, nhị vĩ, tam hình, tứ túc”, nghĩa là mặt phải lanh, cổ phải to khỏe, đuôi cúp xuống, thân mình tròn trịa, ngực nở, lườn thẳng. Hoặc “Đầu công, mình cốc, mắt ốc, chân chì, cánh vỏ trai, quản ngắn chẳng thua ai”, đó là những con gà đầu nhỏ, mào ngắn như đầu con công, mình trước nở, sau thon như con ốc, mắt sâu, chân màu chì, cánh gọn và quặp, chặt như vỏ chai, đùi trên dài, đùi dưới (quản) ngắn. Ngoài ra, người ta còn xem kỹ các bộ phận khác như ngực nở, chắc, hai xương cuối cùng khít, gà đá dai sức, vảy chân có hai hàng, gà đá chắc nhưng chậm. Gà đá tốt chân có hai hàng vẩy, chen vài ba vẩy ở giữa. Cựa và móng gà phải chắc, cựa to và quá dài có thể gọt bớt, còn móng gà phải để tự nhiên. Chọn gà móng sắc và quặp xuống, nếu móng quá dài cho gà ra vườn đào bới để cùn bớt. Cánh gà nhọn, lông cứng, để khi chọi gà quạt cánh đam vào mặt đối thủ. Cổ gà dài, cứng, để khi đá vươn dài như cánh tay của võ sĩ quyền anh.

Trước và sau trận đấu, người chủ gà phải chăm sóc sức khỏe cho gà đá của mình. Người ta thường lấy thịt nạc làm thành viên rồi rang khô tẩm thuốc bắc, sau đó nhét vào miệng gà dăm ba viên để tẩm bổ cho nó.

Cuộc đấu gà thực chất là cuộc thi đấu của hai người chủ gà! Ai có giống gà quý, khỏe, đá hay, tập luyện tốt, chăm sóc kỹ, người đó thắng cuộc. Người có gà đá thắng sẽ được thưởng tiền hoặc tặng phẩm của ban tổ chức, hoặc hai bên có gà đá sẽ đặt cược phần thưởng cho nhau.

Không gì buồn bằng gà của mình chưa đá, mới nhìn thấy tướng mạo hùng dũng của đối phương đã sợ hãi, hoặc mới đá vài cú đã bỏ chạy. Người xem đấu gà hò reo cổ vũ bên ngoài khiến cả chủ lẫn gà đều hăng hái, phấn khích lao vào cuộc chiến quyết giành chiến thắng.

Những con gà đá hay, luôn thắng qua các cuộc thi thường được nhiều người tìm đến hỏi giống, tìm mua con của nó với giá rất cao.

Thú đá gà và xem gà đá đã trở thành niềm vui không thể thiếu của nhiều người. Những ngày tổ chức thi đá gà, nhiều cụ già, thanh thiếu niên ôm những con gà đá đã được chuẩn bị chu đáo như thứ “vũ khí” lợi hại của mình, hòa mình vào đám đông nô nức kéo ra sân đình, bãi trống để cùng nhau thi thố, cổ vũ và xem đá gà vào dịp tết hoặc ngày hội làng của địa phương.

Nguyễn Thị Thu