Thác Đứng đang “chết đứng”

BP - “Mùa đông nước đổ ầm ầm. Mùa xuân, mùa hè nó kêu róc rách. Những hôm có gió thì tiếng nước chảy lồng trong tiếng gió vang cả sóc Bù Xiết, sóc Bù Nhùi. Ngày xưa, người dân ra đây tắm giặt và ăn uống từ dòng nước của ngọn thác này. Thác còn là nơi hò hẹn của trai gái trong sóc. Thiên nhiên ưu đãi ban tặng cho Bù Đăng dòng thác tuyệt mỹ mà người S’tiêng gọi là NHai Liên Por - máng nước chảy từ ghềnh đá trên cao xuống, tiếng Việt gọi là thác Đứng” - ông Điểu Chon, Chủ tịch Hội đồng già làng xã Đoàn Kết (Bù Đăng) cắt nghĩa.

KÝ ỨC MỘT THỜI

Từ trung tâm thị xã Đồng Xoài hướng về Bù Đăng qua thị trấn Đức Phong chừng 60km gặp ngã ba rẽ phải về xã Đoàn Kết khoảng 7km, tiếp tục rẽ phải theo đường liên thôn tầm 2,5km là đến danh thắng thác Đứng. Đến nay, chưa có tài liệu hay nghiên cứu cụ thể nào nói về quá trình hình thành thác Đứng. Từ lúc lên 3 tuổi, bà Nguyễn Thị Sắc, Trưởng ban mặt trận thôn 6, xã Đoàn Kết đã định cư và sinh sống bên dòng thác Đứng, đến nay đã 61 năm. Tuổi thơ bà thường ngày hay ra dòng suối có tên gọi Đắk Woa để mò cua, bắt ốc và chem chép. Lớn lên, suối Đắk Woa còn là nhân chứng cho một thời hò hẹn tình yêu đôi lứa của bà cũng như bao trai gái trong thôn, sóc.

Già làng Điểu Nhon sinh ra và lớn lên bên dòng thác Đứng đến nay đã gần 60 năm. Ngay từ thuở lọt lòng, ông đã đắm mình trong dòng nước trong xanh của suối Đắk Woa trước khi đổ từ trên ngọn đá cao xuống tạo thành thác nước trắng xóa một vùng. Không chỉ ông, cả lũ trẻ ở các sóc Bù Xiết, Bù Nhùi trước đây cũng thường đùa giỡn bên dòng thác này. Đây còn là nơi để cả sóc làm lễ tạ ơn trời, đất qua những nghi thức mừng lúa mới của người S’tiêng; cũng là nơi để đồng bào S’tiêng đánh cồng chiêng, chia sớt niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống cộng đồng; cúng vái thần linh phù hộ cho dân làng không bị thú dữ ăn thịt, không bị ốm đau và luôn bình an trong cuộc sống. Đặc biệt, tập tục quay đầu trâu trong dịp mừng lúa mới của người S’tiêng đến nay vẫn còn lưu giữ bên dòng thác thơ mộng và kỳ thú này.

SỰ KỲ THÚ CỦA THÁC ĐỨNG

Thác Đứng rộng chừng 18m, cao 8m, lòng thác rộng khoảng 15m ẩn mình giữa màu xanh của núi rừng Bù Đăng. Mặc dù có độ cao khá khiêm tốn so với những ngọn thác khác nhưng dòng nước của thác Đứng lúc nào cũng cuồn cuộn tuôn trào, tung bọt trắng xóa một khoảng trời. Mùa mưa, lượng nước đổ về đây rất lớn, mùa hè chưa bao giờ vơi cạn.

THÁC ĐỨNG ĐANG “CHẾT ĐỨNG”

Quán nước giải khát Bí Bo ngay bên bờ suối Đắk Woa (phía thượng nguồn thác Đứng) thuộc thôn 3, xã Đoàn Kết mở cách nay hơn 3 năm. Trước đây, người dân Bù Đăng cũng như du khách gần xa thường xuyên dừng chân tại quán để giải khát và ngắm dòng nước trong xanh uốn lượn theo ghềnh đá. Thế nhưng ngay trong mùa khô này, quán nước không một bóng người. Dòng suối tạo cảnh sắc nên thơ cho quán ngày nào giờ đã trơ đáy. Bên cạnh những ô nước hiếm hoi còn đọng lại trên mặt suối là đủ các loại rác. Rác ở trên bờ, rác dưới suối, rác nổi lềnh bềnh trên mặt nước đen thui. Mùa khô khiến dòng nước cạn, rác lại khiến dòng nước bị ô nhiễm, nước ô nhiễm trong khô cạn làm cho thác Đứng đang “chết đứng”.

Nguyên nhân do người dân cả thị trấn Đức Phong, các thôn 3, 4, 5, 6 của xã Đoàn Kết thi nhau vứt rác xuống suối; mặc cho chính quyền thôn, ấp đã vận động không được vứt rác xuống suối để bảo vệ nguồn nước. “Ban điều hành thôn cũng từng kiến nghị đến các cơ quan chức năng khẩn cấp cứu nguy cho dòng nước của thác Đứng nhưng mọi việc vẫn đâu vào đấy” - ông Vũ nói như trách móc. Còn Trưởng ban mặt trận thôn 6 Nguyễn Thị Sắc trăn trở trước sự vô ý thức và lòng tham của một số người đã đến lấy cắp những trụ đá kiến tạo nên thác Đứng có một không hai ở Bình Phước.

Đông Kiểm