Sáng tạo khoa học - kỹ thuật ở THPT chuyên Quang Trung

BP - Những năm qua, Trường THPT chuyên Quang Trung (Đồng Xoài) trở thành điểm sáng về chất lượng giáo dục của cả nước. Bên cạnh thành tích xuất sắc về học tập, trường còn đạt nhiều giải thưởng cấp tỉnh, cấp quốc gia tại các cuộc thi khoa học - kỹ thuật (KH-KT) dành cho học sinh. Kết quả này có sự đóng góp không nhỏ của thầy cô và lòng đam mê nghiên cứu khoa học của học sinh trong trường.

Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh THPT do Bộ GD-ĐT phát động từ năm học 2013-2014 và được tổ chức hằng năm. 3 năm tham gia cuộc thi (năm học 2015-2016 không tham gia), Trường THPT chuyên Quang Trung đều giành giải nhất toàn đoàn cấp tỉnh với nhiều sản phẩm sáng tạo, ứng dụng cao.

Nhiều sản phẩmn ứng dụng cao

Sản phẩm “Thiết bị xử lý nước ao hồ nuôi thủy sản bằng Ti02 biến tính trong Nitơ” đoạt giải nhất cuộc thi KH-KT cấp tỉnh năm học 2016-2017 do nhóm tác giả Đặng Văn Đức, lớp 12I và Nguyễn Chính Nghĩa, lớp 11H thực hiện, được ban tổ chức đánh giá cao bởi tính mới, sáng tạo, nhiều khả năng ứng dụng thực tiễn. Từ những kiến thức đã học và thực tiễn, dưới sự hướng dẫn của thầy Nguyễn Hà Thanh Phong, giáo viên môn Sinh, nhóm tác giả đã nghiên cứu tạo ra sản phẩm nhằm xử lý môi trường nước đơn giản, ít tốn kém, hiệu quả cao.

Câu lạc bộ Robotics Trường THPT chuyên Quang Trung tập huấn về lập trình Robocon tại TP. Hồ Chí Minh đầu tháng 12-2017

Trong quá trình nghiên cứu, nhóm tác giả biết được Ti02 - chất sản sinh ra tác nhân ôxy hóa cực mạnh khi được chiếu sáng bởi ánh sáng thích hợp. Vật liệu này càng có hiệu quả quang ôxy hóa mạnh hơn khi được biến tính với các yếu tố hóa học khác. Ti02 biến tính là chất bột màu trắng, rất bền, không độc, thân thiện với môi trường. Dụng cụ để làm thiết bị xử lý nước ao hồ nuôi thủy sản đơn giản, giá rẻ, gồm: Ống nước, bóng đèn, máy bơm nước mini, ballast điện tử, lưới đã phủ chế phẩm Ti02. Lưới phủ chế phẩm Ti02 được cuộn tròn đặt trong ống nước có gắn bóng đèn. Khi cắm điện, nước được bơm chảy qua ống, chế phẩm Ti02 sẽ xúc tác phản ứng phân hủy các chất hữu cơ gây ô nhiễm và tiêu diệt vi sinh vật gây bệnh. Theo kết quả nghiên cứu, nếu bật máy liên tục 24 giờ sẽ xử lý được 600 lít nước. Đây chỉ là mô hình, nếu ứng dụng vào thực tiễn, thiết bị xử lý lớn hay nhỏ phải tương ứng với diện tích ao, hồ. Thời gian xử lý tùy thuộc diện tích, thiết bị nhỏ hay lớn. Trung bình 2-3 ngày xử lý 1 lần.

Cùng với các lĩnh vực y sinh, môi trường, kỹ thuật cơ khí... thì lĩnh vực khoa học xã hội và hành vi lần đầu tiên tham dự cuộc thi KH-KT (năm học 2016-2017) nhưng trường đã xuất sắc giành giải nhất với sản phẩm “Góp phần nâng cao trí tuệ cảm xúc của học sinh Trường THPT chuyên Quang Trung qua hoạt động các câu lạc bộ” của nhóm tác giả Nguyễn Lâm Duy Hùng, Nguyễn Xuân Mai cùng lớp 12D. Đây là lĩnh vực mới, chưa ai thực hiện, nhưng dưới sự hướng dẫn của cô Nguyễn Thị Kim Phụng, giáo viên môn Địa, trong 5 tháng nghiên cứu nhóm tác giả đã trực tiếp khảo sát 500 học sinh thuộc các đối tượng: Tham gia các câu lạc bộ (CLB) gồm công tác xã hội, tiếng Anh, truyền thông, karatedo, văn nghệ và không tham gia CLB của Trường THPT chuyên Quang Trung cùng một số trường THPT trên địa bàn. Kết quả khảo sát cho thấy, những học sinh không tham gia CLB, trí tuệ cảm xúc ở mức 41,2%, tham gia CLB trí tuệ cảm xúc ở mức 62,4%; thời gian tham gia CLB càng nhiều thì trí tuệ cảm xúc càng lớn và học sinh tham gia CLB đạt nhiều thành công trong học tập, rèn luyện hơn học sinh không tham gia. Vì qua nhiều nghiên cứu cho thấy, trí tuệ cảm xúc là “chìa khóa” quan trọng của cá nhân trong việc đạt được thành tích xuất sắc trong học thuật và sự nghiệp. Thành công của đề tài có thể xem xét nhân rộng hoạt động CLB ra các trường THPT và đây là mô hình phù hợp với xu thế giáo dục hiện nay.

Trong các giải pháp đoạt giải cao thì “Kỹ thuật chiết cành cổ thụ trên cây mai vàng” của nhóm tác giả Kiều Hoàng Hiệp và Nguyễn Văn Hải, cùng lớp 12I, do thầy Nguyễn Hà Thanh Phong hướng dẫn là sản phẩm tiêu biểu nhất, đoạt giải nhất cấp tỉnh, giải nhì cấp quốc gia và lọt vào top 10 đề tài chung khảo để chọn 4 đề tài dự thi quốc tế năm học 2013-2014.

TẠO SỨC Lan tỏa

Nhà giáo ưu tú Lý Thanh Tâm, Phó giám đốc Sở GD-ĐT, nguyên Hiệu trưởng trường cho biết, phần lớn những giải pháp sáng tạo của các em đều xuất phát từ xu thế của giáo dục, gắn học đi đôi với hành, gắn lý thuyết với thực tiễn, nâng cao khả năng sử dụng kiến thức của học sinh vào thực tiễn cuộc sống. Để tạo điều kiện tốt nhất cho các em nghiên cứu KH-KT, ngay từ đầu năm học trường giao đoàn thanh niên phát động thực hiện trong toàn trường. Theo đó, những cá nhân hoặc nhóm tác giả sẽ trình bày ý tưởng nghiên cứu để Hội đồng khoa học trường đánh giá, lựa chọn đề tài có tính ứng dụng cao, khả thi để từ đó hỗ trợ thời gian, kinh phí, cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu. Đồng thời phân công giáo viên phụ trách tư vấn, hỗ trợ các em về kiến thức khoa học để tham gia cuộc thi được tốt, bài bản hơn. Để phong trào đi vào thực chất và có chiều sâu, trường luôn chú trọng tuyên truyền giúp học sinh, giáo viên và phụ huynh thấy được ý nghĩa thiết thực của hoạt động nghiên cứu KH-KT, từ đó khơi gợi ý tưởng sáng tạo của các em.

Chia sẻ thêm về kinh nghiệm phát triển phong trào nghiên cứu KH-KT, thầy Nguyễn Đỗ Trọng Khôi, Bí thư Đoàn trường cho rằng, để phong trào có sức lan tỏa và phát triển bền vững, ngoài mở rộng lĩnh vực nghiên cứu thì trường còn phát huy tính sáng tạo của mọi đối tượng nhằm đảm bảo tính kế thừa, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bởi học sinh của trường ngoài chăm ngoan, học giỏi thì phần lớn rất đam mê nghiên cứu KH-KT với nhiều ý tưởng mới, sáng tạo. Vì thế nếu không tạo cơ hội cho các em thể hiện thì vô tình bỏ sót nhân tài. Cụ thể, mới đây từ cuộc thi tìm kiếm giải pháp phần mềm thành phố thông minh tỉnh Bình Dương, em Phạm Thái Ngọc Nhi, lớp 12C đã lọt vào top 40 đội, trong đó Nhi là thí sinh duy nhất thuộc khối THPT, số còn lại là sinh viên các trường cao đẳng, đại học.

Ngoài những CLB hoạt động hiệu quả như tiếng Anh, cờ, karatedo, truyền thông, công tác xã hội, âm nhạc, nhảy hiện đại, từ đầu năm học 2017-2018, trường còn thành lập thêm CLB STEM (science - khoa học, technology - công nghệ, engineering - kỹ thuật, math - toán học) tập hợp những học sinh có đam mê về khoa học. CLB STEM có 7 nhóm với khoảng 10 em/nhóm (từ khối 10 đến 12) và mỗi nhóm đại diện cho 1 lĩnh vực, gồm: Y sinh, môi trường, khoa học động - thực vật, kỹ thuật, cơ khí, khoa học xã hội và hành vi. Đầu tháng 12 vừa qua, nhà trường đã cấp kinh phí mua sắm linh kiện điện tử, cử giáo viên và học sinh đi tập huấn tại TP. Hồ Chí Minh để về thành lập CLB Robotics chuyên nghiên cứu về lập trình Robocon. Đây là những môi trường tốt cho các em thỏa sức nghiên cứu, sáng tạo khoa học.

4 lần cuộc thi KH-KT được tổ chức, trong đó Trường THPT chuyên Quang Trung dự thi 3 lần thì tất cả đều giành giải nhất toàn đoàn cấp tỉnh (do Sở GD-ĐT tổ chức) với 14 giải (9 giải nhất, 4 giải nhì, 1 giải ba); 6 giải cấp quốc gia (Bộ GD-ĐT tổ chức, gồm 1 giải nhì, 1 giải ba, 4 giải khuyến khích).

Qua mỗi cuộc thi KH-KT, các em tìm ra thế mạnh của bản thân, biết vận dụng, phát huy những điều đã học vào thực tiễn cuộc sống. Từ đó góp phần đổi mới phương pháp dạy học, phát triển năng lực học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Vũ Thuyên