Sản xuất nông nghiệp trước nguy cơ khô hạn

BP - Hiện mới chỉ đầu tháng 3, chưa phải đỉnh điểm của khô hạn nhưng ở nhiều địa bàn trong tỉnh, nhất là huyện Bù Đốp, nắng nóng xảy ra khiến nhiều diện tích cây trồng bị héo khô vì thiếu nước, gia súc thiếu thức ăn. Nhiều hồ đập - nơi cung cấp nước tưới cho cây trồng trong tình trạng mực nước chết, ao hồ, sông suối cạn trơ đáy, nhân dân nhiều vùng bất an vì khô hạn.

HỒ ĐẬP XUỐNG MỰC NƯỚC CHẾT

Vào thời điểm này những năm trước, diện tích mặt nước hồ thủy điện Cần Đơn còn lớn, người dân chỉ cần đặt máy bơm ven bờ là lấy được nước tưới vườn tiêu. Tuy nhiên hiện nay, lòng hồ đã có nhiều điểm cạn trơ đáy. Để phục vụ nhu cầu sản xuất, các hộ dùng xe cuốc đào, móc ao để tìm nước cứu vườn tiêu. Đi quanh hồ, chúng tôi dễ dàng bắt gặp hình ảnh các máy bơm nước đang hoạt động hết công suất, hệ thống ống hút chằng chịt cắm sâu lòng hồ tìm nguồn nước.

Nông dân Bù Đốp tận dụng mọi nguồn nước để cứu vườn tiêu trong mùa khô hạn

Đến thôn 10, xã Thiện Hưng (Bù Đốp), chúng tôi gặp anh Nguyễn Văn Thắng đang hì hục lắp máy bơm ở vũng nước mới đào để trữ nước tưới cho 2.000 trụ tiêu của gia đình đang bị héo rũ vì khô hạn. Anh Thắng cho biết: “Từ trước tết Nguyên đán đến nay, trên địa bàn huyện Bù Đốp chưa có mưa. Mọi năm, thời điểm này, nước lòng hồ Cần Đơn vẫn còn nhiều nhưng nay đã cạn. Sợ hết nước nên tôi tranh thủ đào ao và tưới ngày, tưới đêm cho vườn tiêu. Thông thường mỗi tuần gia đình tưới 1 lần nhưng đợt này phải tưới liên tục. Không đủ nước tưới, gia đình phải mua ống dài cả trăm mét để kéo xuống giữa lòng hồ lấy nước”.

Rời thôn 10, xã Thiện Hưng, đi dọc khoảng 2km bờ suối, ở khu vực ấp Mười Mẫu, xã Phước Thiện (Bù Đốp), chúng tôi chứng kiến hàng chục ao hồ cạnh suối nhưng đã trơ đáy. Dưới lòng suối chỉ còn đọng lại vài vũng nước nhỏ. Anh Nguyễn Văn Hiếu ở thôn 10, sinh sống gần suối, cho biết: “Chưa có năm nào mới ra tết mà nắng nóng khủng khiếp như năm nay. Thời điểm này, mọi năm gia đình tôi và nhiều hộ dân trong khu vực còn tận dụng nước từ con suối để tưới cây trồng, thế nhưng năm nay, vừa ra tết suối đã hết nước. Do khu vực này từng chịu ảnh hưởng nặng nề của hạn hán năm 2016 nên rút kinh nghiệm, hầu hết các hộ dân đều đã khoan giếng. Nhìn chung, đến nay nguồn nước giếng vẫn đảm bảo tưới cây trồng nhưng nếu nắng nóng kéo dài thêm vài tháng nữa thì nguy cơ khô hạn, thiếu nước tưới là khó tránh khỏi”.

Theo thông tin từ Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, trong 3 tháng (từ tháng 12-2018 đến cuối tháng 2-2019), tuy một số khu vực trên địa bàn tỉnh có mưa nhưng lượng mưa đo được không đáng kể. Các xã Đăng Hà, Đắk Nhau, Phú Sơn (Bù Đăng); Lộc Thành, Lộc Khánh (Lộc Ninh) và Đồng Tâm (Đồng Phú) từ đầu tháng 1-2019 đến nay không có mưa. Nước trên các hồ đập thấp hơn mức dâng bình thường. Toàn tỉnh có 4 hồ chứa đạt, còn lại 43 hồ chứa mực nước thấp hơn mức dâng bình thường. Nước ở các công trình thủy điện chính trên sông Bé đều ở dưới mực nước dâng bình thường. Trong đó, hồ thủy điện Thác Mơ đạt cao trình 211,9m, thấp hơn mực nước dâng bình thường 6,1m; hồ thủy điện Cần Đơn đạt cao trình 104,76m, thấp hơn mức dâng bình thường 5,24m; hồ thủy điện Srok Phu Miêng thấp hơn mức dâng bình thường 0,5m. Hiện tượng Enso có xu hướng chuyển sang El Nino từ những tháng cuối năm 2018, đầu năm 2019. Tổng lượng mưa từ tháng 11-2018 đến tháng 4-2019 ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 20-50%. Dòng chảy sông suối khu vực Nam bộ thấp hơn từ 10-30%. Do đó, nguy cơ thiếu nước, khô hạn cục bộ xảy ra ngay từ những tháng đầu năm 2019.

CHỦ ĐỘNG ỨNG PHÓ KHÔ HẠN

Phước Thiện là xã thường xuyên bị hạn hán. Để ứng phó với khô hạn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp tổ chức nạo vét, nâng cấp đập M26 với tổng kinh phí 7,7 tỷ đồng, hiện đã đưa vào hoạt động. Đập M26 có diện tích mặt nước rộng hơn 18 ha, lượng nước tích trữ khoảng 240.000m³ phục vụ tưới tiêu cho toàn bộ diện tích cây trồng quanh hồ và gần 100 ha lúa thuộc các cánh đồng của 2 xã Phước Thiện, Thiện Hưng. Hiện mực nước đang suy giảm nhanh, nhiều khu vực đã rút xuống hơn 1m so với bờ. Ông Nguyễn Văn Bình, hộ dân sống gần đập, cho biết: “Nhà nước đầu tư nâng cấp đập M26, người dân rất phấn khởi. Tuy nhiên, năm nay thời tiết khắc nghiệt, mùa này toàn bộ diện tích đất trồng lúa nơi đây vẫn phải bỏ hoang vì thiếu nước tưới. Song, nhờ có đập đã làm cho mạch nước ngầm ổn định nên nước sinh hoạt của người dân vẫn còn”.

Nước tại lòng hồ đập M26, xã Phước Thiện (Bù Đốp) giảm mạnh

Để chủ động phòng, chống hạn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất, nhu cầu dân sinh mùa khô 2018-2019, Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh vừa có công văn đề nghị các huyện, thị xã, thành phố tăng cường kiểm tra, lập kế hoạch sửa chữa, nâng cấp các công trình dẫn và trữ nước; rà soát các khu vực có khả năng thiếu nước, qua đó xây dựng kế hoạch phòng, chống và giải pháp cấp nước trong trường hợp nguồn nước bị thiếu hụt. Đặc biệt, trên cơ sở cân đối nguồn nước, có biện pháp hướng dẫn nhân dân gieo trồng, bố trí cơ cấu cây trồng hợp lý. Đối với những vùng không đảm bảo nguồn nước suốt vụ, phải khuyến cáo người dân chuyển đổi cây trồng phù hợp... Ông Lê Văn Quyết, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh khuyến cáo: “Mực nước trên các hồ đập đang ở mức thấp, nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất cây trồng, vật nuôi là khó tránh khỏi. Do đó, ngành khuyến cáo người dân sử dụng nước tiết kiệm, tận dụng các nguồn nước có thể để tưới cây trồng, hạn chế tối đa thiệt hại”.

Mùa khô năm 2016, tổng thiệt hại của Bù Đốp do hạn hán gây ra khoảng 15 tỷ đồng. Để chủ động phòng, chống hạn, mùa khô 2018-2019, UBND huyện, Ban chỉ huy Phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn huyện Bù Đốp đã tổ chức kiểm tra, rà soát các hồ, đập thủy lợi, bàu, bưng tích trữ nước, các khu vực thường xuyên thiếu nước để có kế hoạch cân đối khả năng cung cấp nước phục vụ nhân dân. Ông Nguyễn Minh Phong, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bù Đốp cho biết: “Thực hiện chỉ đạo của UBND huyện, phòng đã phối hợp Công ty TNHH MTV Dịch vụ thủy lợi Bình Phước, Nhà máy thủy điện Cần Đơn xả nước phục vụ các xã Tân Tiến, Tân Thành, Thanh Hòa, thị trấn Thanh Bình. Đồng thời phối hợp UBND các xã, thị trấn tổ chức kiểm tra rà soát tất cả hồ chứa nước, các điểm cấp nước tập trung; xây dựng lịch thời vụ hợp lý và xem xét điều chỉnh chuyển đổi cây công nghiệp lâu năm thường xuyên bị hạn hán sang các loại cây trồng khác, dừng canh tác đối với hoa màu. Bên cạnh đó, phòng phối hợp Đài Truyền thanh huyện tăng cường tuyên truyền bản tin dự báo thời tiết, các biện pháp phòng chống hạn...”.

Đức Trung - Minh Luận