Rộn ràng tết Chôl Chnăm Thmây của người Khơme

Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây của người Khơme ở Bình Phước diễn ra giữa thời khắc chuyển giao hai mùa nắng - mưa vào tháng 4 khi cây cối đâm chồi, nảy lộc xanh tốt. Cũng như tết cổ truyền của đồng bào các dân tộc khác trong cả nước, đồng bào Khơme ở Bình Phước đón tết trong không khí tưng bừng, phấn khởi.

Chôl Chnăm Thmây là tết cổ truyền lớn nhất của đồng bào Khơme, được tổ chức vào đầu tháng Pôsăk, còn gọi là tháng Chét theo Phật lịch tiểu thừa, diễn ra trong ba ngày 14, 15, 16-4 (tức ngày 15, 16, 17-3 âm lịch).

Háo hức chuẩn bị tết cổ truyền

Những ngày giữa tháng 4, không khí chuẩn bị đón tết của đồng bào Khơme trên toàn tỉnh rộn rã hơn. Từ người lớn tuổi đến trẻ nhỏ đều háo hức phấn khởi.

Trên các tuyến đường dẫn vào chùa Bồ Đề ở xã Nha Bích (Chơn Thành), nhiều gia đình dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng nơi thờ tự để đón tết. Con cháu đi xa đều trở về quây quần, sum họp cùng gia đình. Chị Lâm Thị Kim Dung ở tổ 5, ấp 5, xã Nha Bích chia sẻ: “Tết năm nay gia đình mình vui lắm! Trước tết 3 ngày, cả gia đình dọn dẹp nhà cửa, lau chùi bàn thờ, chuẩn bị gạo nếp, lá chuối, lá dừa để làm bánh dâng lên cúng Phật, ông bà tổ tiên. Bánh tét là món không thể thiếu trong dịp tết của đồng bào Khơme. Người Khơme dù bận rộn đến mấy cũng về đoàn tụ với gia đình và thưởng thức những khoanh bánh tét thơm ngon”.

“Sau một năm làm ăn vất vả, dù giàu hay nghèo thì dâng đức Phật, cúng ông bà, tổ tiên cũng phải đủ lễ, gồm: Gà luộc, trái cây, xôi, nhang, đèn, hoa... Kèn, trống, đội nhạc làm cho không khí 3 ngày tết thêm vui tươi, rộn ràng. Sau khi cúng ở nhà, mọi người tập trung cúng ở các miếu trong ấp”. Ông Lâm Sỹ ở ấp 5, xã Nha Bích cho biết.

Với trẻ em, tết là dịp vui chơi, được mặc quần áo mới và tham gia trực tiếp vào tục trừ ma quỷ trong thôn, ấp. Chiều ngày trước tết, đông đảo trẻ em tập trung thành từng đoàn, tay múa kiếm, mặt sơn xanh đỏ để đến từng nhà trừ ma quỷ. Em Thạch Nết (14 tuổi) ở khu phố Phước Tân, phường Tân Thiện (TX. Đồng Xoài) cười nói: “Em rất vui vì được cùng các bạn tham gia vào phong tục này. Trừ ma quỷ để cùng các gia đình đón năm mới may mắn, hạnh phúc. Vui hơn là đi tới đâu cũng được gia chủ cho quà, bánh trái”.

Gìn giữ nét đẹp văn hóa

Sáng 14-4, thực hiện nghi thức chư tăng và các phật tử làm lễ chào đón các chư thiên. Đây là nghi thức đầu tiên trong tết Chôl Chnăm Thmây. Buổi chiều, người dân tập trung về cổng chùa Sirivansa ở khu phố Phước Bình, phường Tân Xuân, (TX. Đồng Xoài) để vào cúng Phật. Nữ mang xăm pốt, nam mang xà rông, nét mặt vui tươi, đội theo đèn, cây như ý, trái cây... vào cúng chùa. Trước khi vào, đồng bào thường có nghi lễ nhiễu Phật. Nghi lễ bày tỏ tấm lòng tôn kính với đức Phật. Đoàn sẽ đi 3 vòng quanh chính điện, sau đó mới vào bên trong làm lễ Phật, đọc kinh mừng năm mới. Màn đêm buông xuống, già trẻ, gái trai say trong điệu múa lâm thôn, múa dù kê truyền thống.

Ngày tết thứ 3 phật tử cúng dường cơm, canh, phẩm vật cho các chư tăng. Sau đó nhà sư làm lễ cầu an cho gia đình, cầu siêu cho hương linh ông bà, tổ tiên. Trong tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây, tục lệ không thể thiếu của người Khơme là đắp núi cát tại chùa. Đây là phong tục nhằm tích phước, tích đức. Mỗi hạt cát đắp lên sẽ xóa một tội lỗi và giải thoát một linh hồn dưới địa ngục. Tắm Phật là một trong những nghi lễ quan trọng của người Khơme trong năm mới. Người dân hứng nước tắm này để uống, xoa lên đầu, toàn thân với quan niệm được mạnh khỏe trong năm mới.

Tiếp đó là lễ cầu siêu, cầu cho linh hồn những người đã mất được siêu thoát. Sau nghi lễ, con cháu mời ông bà, cha mẹ đến để tạ lễ, xin tha thứ lỗi lầm, thiếu sót trong năm cũ, để sang năm mới mọi người trong gia đình sẽ sống tốt hơn. Sau 3 ngày tết, mọi sinh hoạt của người Khơme trở lại bình thường và bước vào vụ mùa mới.

Ngân Hà