Phương tiện vận chuyển của đồng bào Xêtiêng ở Bình Phước

Phương tiện vận chuyển và một số dụng cụ khác của đồng bào Xêtiêng ở Bình Phước chính là kết quả của một quá trình sống lâu dài, lao động, tác động với môi trường tự nhiên và xã hội để tạo ra những loại phương tiện phù hợp với điều kiện sống của mình. Cho dù phương tiện vận chuyển của các dân tộc có nét tương đồng, song mỗi dân tộc lại có những công dụng, ý nghĩa khác nhau, mang bản sắc riêng. Vì thế, phương tiện vận chuyển của đồng bào Xêtiêng ở Bình Phước mang tính độc đáo không nơi nào có được.

Chiếc gùi với công dụng đựng lúa ở nhà hay vận chuyển lúa, mì, bắp từ rẫy về. Gùi được làm dạng hình tròn, đáy vuông, có bốn góc, kích thước to nhỏ tùy theo công dụng, phần lớn là loại cao khoảng 40-50cm, đường kính miệng 30-35cm. Gùi được đeo vào người bằng hai chiếc quai đan cẩn thận, to bản khoảng 4-6cm bằng sợi dây gai hoặc dây mây. Quai mang được luồn cẩn thận, khéo léo vào phần đáy của gùi và móc vào hai quai nhỏ ở hai bên thành gùi. Hai quai này vừa có tính chất thẩm mỹ nhưng cũng rất chắc chắn khi gùi những vật nặng.

Giỏ đựng cá cũng là một trong những vật dụng không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt, vận chuyển của đồng bào Xêtiêng ở Bình Phước. Giỏ đựng cá được làm bằng mây, so với chiếc giỏ của người Kinh và một số dân tộc khác có những nét tương đồng. Chiếc giỏ được đan dày, đáy hình vuông, miệng tròn, suôn dài thắt ở giữa, thân phình ra, chiều cao của giỏ từ 15-20cm, miệng giỏ từ 5-6cm, trên miệng giỏ buộc hai dây có khi bằng mây, có khi bằng dây vải bền kết đôi để cầm cho tiện khi hoạt động đánh bắt cá cũng như vận chuyển cá về nhà.

Là phương tiện, vật dụng được người Xêtiêng sử dụng để đựng hạt bắp, mè khi mang đi gieo trồng cũng như khi vận chuyển về nhà, cái ố được làm bằng mây, cách đan cũng giống như gùi, giỏ... Cái ố có đáy hình vuông, dưới thân đáy gồm hai thanh tre được vót nhọn hai đầu gài chéo nhau dạng chữ X. Phần đáy, thân, miệng bằng nhau rộng 6-7cm, màu sắc thường là màu nâu. Cái ố có miệng tròn, có loại hình vuông.

Thúng của đồng bào Xêtiêng là loại dụng cụ được đan chắc chắn, đáy và thân liền nhau, dạng hình tròn. Thúng được dùng để chứa các đồ vật như lương thực và nhiều loại khác. Đồng bào Xêtiêng còn có một số dụng cụ như: Rổ đựng chén, bát được đan từ mây, tre, lồ ô, dạng hình vuông, đan thưa; ché, bầu đựng nước, bàu đựng thức ăn...

Ngày nay, với sự phát triển của nền kinh tế, văn hóa vật chất đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến lối sống truyền thống của đồng bào Xêtiêng ở Bình Phước, những phương tiện vận chuyển dần được thay thế bằng những đồ nhựa, sắt... Điều này đặt ra cho chúng ta nhiệm vụ cấp bách phải gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Xêtiêng. Đồng thời khuyến khích và đẩy mạnh sản xuất, bảo tồn các làng nghề truyền thống để không bị mai một. Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là phục cổ mà phải “gạn đục khơi trong” nhằm giữ gìn vốn quý của tổ tiên, bảo vệ những giá trị văn hóa cốt lõi và đưa những giá trị văn hóa mang tính tích cực sống lại với mỗi người dân.

Đình Tâm