Phát triển bền vững, HTX cần tiềm lực mạnh

BP - Luật Hợp tác xã năm 2012 ra đời là luồng gió mới để các hợp tác xã (HTX) chuyển mình phát triển đúng với chức năng và nhiệm vụ đem lại đời sống vật chất cao cho người dân, trước hết là nông dân. Thực hiện luật mới, các HTX trong tỉnh lần lượt chuyển đổi hình thức hoạt động. Và để phát triển, tạo ra nhiều giá trị kết dư, các HTX cần mở rộng quy mô, sản phẩm hình thành chuỗi giá trị liên kết, tạo thương hiệu trên thị trường.

HTX KIỂU MỚI

Thời gian gần đây, chúng ta thường xuyên nghe cụm từ “HTX kiểu mới”. Vậy HTX kiểu mới là mô hình thế nào? Luật HTX năm 1996 định nghĩa: HTX là tổ chức kinh tế tự chủ do những người lao động có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và của từng xã viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả hơn các hoạt động sản xuất - kinh doanh, dịch vụ và cải thiện đời sống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đến Luật HTX năm 2003 sửa đổi, bổ sung định nghĩa: HTX là tổ chức kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra... Luật HTX năm 2012 tiếp tục sửa đổi đã làm rõ bản chất và tính ưu việt của HTX: HTX là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 7 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất - kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng chung yêu cầu của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý HTX.

Như vậy, HTX hoạt động theo Luật HTX năm 1996, 2003 và sửa đổi năm 2012 được gọi chung là HTX kiểu mới để phân biệt với HTX trước thời kỳ đổi mới. Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Trần Văn Phụng nhấn mạnh: Hạt nhân bản chất của HTX là thành viên HTX vừa là đồng sở hữu vừa là khách hàng sử dụng sản phẩm, dịch vụ của HTX hoặc là người lao động trong HTX; tổ chức HTX là tổ chức hợp tác và là đơn vị kinh tế tạo ra sản phẩm, dịch vụ chung cung cấp cho tất cả thành viên HTX (đều có vai trò kép). Đại hội XII của Đảng khuyến khích phát triển bền vững kinh tế hợp tác, nòng cốt là HTX với nhiều hình thức liên kết, hợp tác đa dạng; nhân rộng các điển hình kinh tế hợp tác hiệu quả, tạo điều kiện cho kinh tế hộ phát triển trên các lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ; góp phần hình thành chuỗi giá trị từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ; bảo đảm hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia. Từ đó, tạo điều kiện hình thành những tổ hợp nông - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao.

HTX PHẢI QUY MÔ HƠN NỮA

Thực hiện Luật HTX năm 2012, toàn tỉnh có 45 HTX phải rà soát để tổ chức lại nhằm hoạt động đúng luật và đem lại hiệu quả thiết thực. Sau khi rà soát có 38 HTX thuộc diện tổ chức lại và đã được Liên minh HTX tỉnh tư vấn, tập huấn, hỗ trợ chuyển đổi hình thức hoạt động. Đến hết tháng 12-2016, có 37/38 HTX chuyển đổi thành công.

Bên cạnh những HTX đang hoạt động, 2016 là năm thể hiện quyết tâm cao của lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND tỉnh về phát triển kinh tế tập thể khi hàng loạt HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp được thành lập. Thành viên các HTX là những người nông dân trồng loại cây chủ lực, thế mạnh như điều, tiêu và một số cây ăn trái. Hiện trên địa bàn tỉnh có 1 liên hiệp HTX điều, 2 HTX điều, 3 HTX tiêu.

Hầu hết HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh quy mô còn nhỏ, số lượng thành viên chưa nhiều. Cụ thể, Liên hiệp HTX điều Bình Phước (xã Tiến Hưng, thị xã Đồng Xoài) gồm 5 HTX, nhưng mới chỉ có 735 thành viên. Có số thành viên cao nhất hiện nay là HTX nông nghiệp Bình Phước, với ngành nghề chính là trồng và sản xuất, chế biến, xuất khẩu điều, có 412 thành viên. Còn lại các HTX chưa đến 100 thành viên, có HTX mới chỉ tập trung được 7, 8 thành viên.

Số thành viên trong HTX ít đồng nghĩa với quy mô HTX còn nhỏ. Điều này cản trở sản xuất ra sản phẩm tập trung để tạo nên thương hiệu trên thị trường. Sản phẩm làm ra ít dẫn đến khó tiếp cận với doanh nghiệp nước ngoài. Ông Harm Haverkort, Trưởng đại diện Tổ chức nông nghiệp Hà Lan (Agriterra) tại Việt Nam vừa đi khảo sát, tìm hiểu một số HTX trên địa bàn tỉnh cho rằng, các HTX quy mô hoạt động còn nhỏ, chưa đáp ứng nhu cầu thị trường. Những đối tác doanh nghiệp của Agriterra ở rất nhiều quốc gia trên thế giới, họ cần những HTX có đủ tiềm lực cung ứng sản phẩm. Và một trong những điều kiện cơ bản là thành viên HTX phải đạt 1.000, bởi thành viên đông thì mối liên kết khó bị phá vỡ.

Trong chuyến công tác 3 ngày tại Bình Phước, Agriterra đã tìm hiểu 3 HTX và liên hiệp HTX ngành nghề điều, tiêu. Đại diện Agriterra đánh giá cao chất lượng sản phẩm cũng như mô hình quản lý của Liên hiệp HTX điều Bình Phước. Ông Harm Haverkort chia sẻ kinh nghiệm, HTX trước tiên phải làm ra sản phẩm đạt chất lượng (có chứng nhận của các tổ chức quốc tế), có quy mô lớn (số thành viên đông) và phải có tham vọng phát triển. Đây là những điều kiện ban đầu khi một doanh nghiệp nước ngoài muốn hợp tác.

Bên cạnh đó, một HTX quy mô phải xây dựng được đội ngũ quản trị chuyên nghiệp. Kế hoạch của Agriterra trong năm 2017 là hỗ trợ 30 ngàn nông dân về kỹ thuật, kinh nghiệm quản trị tổ chức, tài chính và các lý thuyết theo chuỗi. HTX ít thành viên thì không thuộc đối tượng tổ chức hỗ trợ. Trong chương trình làm việc giữa Agriterra với lãnh đạo tỉnh vào ngày 20-1-2017, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Lợi mong Agriterra hỗ trợ Bình Phước những dự án đào tạo quản trị cho HTX, đào tạo đội ngũ hướng dẫn kỹ thuật và quy trình sản xuất tiêu, điều sạch; tác động để có ngân hàng chuyên cho HTX vay vốn. Lãnh đạo tỉnh rất quyết tâm đẩy mạnh phát triển kinh tế tập thể, vì vậy trong thời gian gần nhất sẽ vận động nông dân tham gia vào HTX. Tại lễ ra mắt HTX nông nghiệp Bình Phước ngày 21-1-2017, Phó chủ tịch UBND tỉnh Huỳnh Anh Minh đã nhấn mạnh một trong bốn nhiệm vụ mà HTX phải thực hiện là phát triển thêm và mạnh hơn nữa các thành viên mới để nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức nước ngoài.

Như vậy, không chỉ phải chuyển đổi mô hình hoạt động phù hợp mà các HTX cần liên kết thành những liên hiệp HTX để phát huy thế mạnh, xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm có thương hiệu trên thị trường. Và để làm được điều này, chính quyền các cấp quan tâm hơn nữa, có chính sách khuyến khích nông dân tham gia HTX.

H. Cúc