Phát huy nguồn lực trí tuệ của kiều bào đóng góp cho quê hương

Kế thừa và phát huy truyền thống coi “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”, trải qua hàng ngàn năm lịch sử, dân tộc Việt Nam luôn coi trọng việc đoàn kết, tập hợp và tăng cường vai trò của đội ngũ trí thức; trong đó, phát huy thế mạnh và nguồn lực của đội ngũ trí thức người Việt Nam ở nước ngoài luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm.
 

Nghị quyết 36-NQ/TW ngày 26-3-2004 của Bộ Chính trị khẳng định: “Người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam, là nhân tố quan trọng góp phần tăng cường quan hệ hợp tác, hữu nghị giữa nước ta với các nước”, và “công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và của toàn dân”. 

Trong nhiều đại hội, đặc biệt Đại hội IX và XI của Đảng đã khẳng định: “Đồng bào định cư ở nước ngoài là bộ phận không tách rời và là một nguồn lực của cộng đồng dân tộc Việt Nam” và cần “có những chính sách tạo điều kiện thuận lợi để kiều bào về thăm quê hương, mở mang các hoạt động văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, sản xuất, kinh doanh, góp phần thiết thực xây dựng đất nước... Chú trọng sử dụng và phát huy tiềm năng tri thức của người Việt Nam ở nước ngoài”.

Trong những năm vừa qua, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN) luôn luôn một lòng hướng về quê hương, mong muốn đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Cộng đồng NVNONN chính là cầu nối quan trọng góp phần quảng bá Việt Nam với thế giới. Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trong mọi thời kỳ cũng luôn gắn với sự hậu thuẫn lớn của đội ngũ kiều bào, nhất là trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập cho Tổ quốc. Trong thời bình, bà con kiều bào cũng luôn đóng góp, san sẻ khó khăn với đồng bào trong nước mỗi khi xảy ra thiên tai. Điều đó cho thấy sự gắn kết giữa kiều bào và đất nước ngày càng trở nên khăng khít, không thể tách rời.

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang chụp ảnh lưu niệm với Đoàn đại biểu phụ nữ  kiều bào về tham dự Hội nghị Phụ nữ người Việt Nam ở nước ngoài lần thứ nhất

Đội ngũ trí thức kiều bào - nguồn lực to lớn của đất nước

Theo Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (Bộ Ngoại giao), hiện nay, cộng đồng NVNONN có khoảng 4,5 triệu người, tăng hơn 25 lần so với năm 1975, được phân bố không đồng đều tại 104 nước và vùng lãnh thổ trên khắp thế giới, kể cả những khu vực nghèo, đang phát triển ở châu Phi, Trung Đông và Nam Mỹ, hoặc các đảo nhỏ ở Thái Bình Dương.

Đặc biệt, trong số đó, hiện có khoảng 400.000 chuyên gia, trí thức NVNONN, chủ yếu ở các nước công nghiệp phát triển như: Mỹ, Australia, Pháp, Nga, Canada, Đức... Đội ngũ trí thức kiều bào tập trung ở nhiều lĩnh vực khoa học chuyên ngành và kinh tế mũi nhọn như: Tin học, viễn thông, điện tử, vật liệu mới, chế tạo máy, điều khiển học, sinh học, vật lý, quản lý kinh tế… Không ít người đã đạt được vị trí quan trọng trong các cơ sở kinh tế, khoa học hàng đầu trên thế giới. Đây là tài sản quý giá của đất nước ta, rất cần được phát huy và tạo điều kiện để họ góp phần xây dựng quê hương giàu mạnh.

Có thể khẳng định rằng, đại đa số trí thức NVNONN, dù sống xa Tổ quốc, nhưng luôn nuôi dưỡng, phát huy tinh thần yêu nước, tự tôn dân tộc, giữ gìn truyền thống văn hóa, luôn hướng về cội nguồn, gắn bó với gia đình, quê hương. Nhiều người đã có nhiều đóng góp vật chất, tinh thần cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Ngày nay, họ luôn hướng về Tổ quốc, mong muốn góp phần phát triển quê hương và sẵn sàng làm cầu nối giúp đất nước tiếp thu công nghệ tiên tiến, mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, chủ động tham gia vào quá trình toàn cầu hóa.

Thêm vào đó, thế mạnh của đội ngũ trí thức NVNONN là được đào luyện, tiếp cận môi trường khoa học công nghệ tiên tiến, hiện đại, tiếp cận và nắm bắt được phương pháp quản lý kinh tế vĩ mô và chuyên ngành. Họ có khả năng phát kiến sáng tạo, có năng lực tổng hợp thông tin, tư vấn đề xuất và tạo dựng mối quan hệ với các cơ sở khoa học, cơ sở kinh tế ở nước sở tại.

Những năm gần đây, ngày càng nhiều chuyên gia, trí thức NVNONN về hợp tác với các cơ quan trong nước dưới nhiều hình thức khác nhau như: Tham gia giảng dạy, nghiên cứu đề tài, làm cầu nối đưa chuyên gia nước ngoài hợp tác với trong nước, mời chuyên gia trong nước dự các sinh hoạt khoa học quốc tế, kết hợp hoạt động sản xuất – kinh doanh với thu hút tiến bộ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ, tham gia các chương trình hợp tác quốc tế của Việt Nam ...

Củng cố và thúc đẩy sự đóng góp của đội ngũ trí thức kiều bào

Từ trước đến nay, đội ngũ trí thức kiều bào vẫn được các cơ quan chức năng trong nước đánh giá là thế mạnh của cộng đồng, là một nguồn lực có thể góp phần tích cực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 

Theo Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài Nguyễn Thanh Sơn, “việc củng cố và thúc đẩy sự đóng góp quan trọng của cộng đồng NVNONN, đặc biệt là lực lượng doanh nhân, trí thức kiều bào đối với đất nước là một đòi hỏi cấp thiết hiện nay. Đây là chủ trương đúng đắn bởi tiềm lực kinh tế, tri thức trong giới doanh nhân, trí thức kiều bào còn rất lớn”.

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách thu hút đội ngũ trí thức NVNONN về nước hợp tác khoa học, kỹ thuật… đóng góp cho quê hương. Những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đã đem lại những kết quả đáng khích lệ. Số lượng trí thức NVNONN nói riêng và cộng đồng NVNONN nói chung trở về nước hoạt động ngày càng nhiều. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng, sự gắn kết giữa lực lượng này với trong nước cũng như việc thu hút nguồn lực trí thức NVNONN đóng góp cho đất nước còn chưa được phát huy tối đa.

Chính vì vậy, để huy động hơn nữa tiềm lực trí tuệ của cộng đồng NVNONN, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn nhấn mạnh: Cần tiếp tục hoàn thiện các khuôn khổ pháp lý, trước hết là Luật hóa Nghị quyết 36-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác đối với NVNONN nhằm tạo sự đồng bộ, nhất quán trong toàn hệ thống chính trị đối với công tác này. Thêm vào đó, chúng ta cần sớm ban hành các chính sách, biện pháp thu hút chuyên gia, trí thức NVNONN xây dựng đất nước, trọng tâm là thành lập Ban chỉ đạo quốc gia, xây dựng chính sách thu hút chuyên gia, trí thức có trình độ cao tham gia vào phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết các vấn đề quan trọng của đất nước...; phát triển, nhân rộng các mô hình đầu tư - nghiên cứu - ứng dụng - đào tạo chuyển giao công nghệ của kiều bào.

Ngoài ra, theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Sơn, để củng cố và thúc đẩy sự đóng góp của đội ngũ trí thức kiều bào, cần tăng cường tiếp xúc với cộng đồng NVNONN, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, công tác quản lý, thống kê, cập nhật thông tin, kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn cho bà con về nước làm việc; cũng như khuyến khích các đơn vị trong nước hợp tác với chuyên gia, trí thức kiều bào chuyển giao công nghệ mới và các dự án sáng tạo có sự tham gia trực tiếp hay gián tiếp của các trí thức kiều bào để thu hút đầu tư hay xuất khẩu sản phẩm trí tuệ. Cần thúc đẩy sự hợp tác, liên kết, hỗ trợ giữa doanh nhân, trí thức Việt Nam trong và ngoài nước. Sự liên kết cần được thúc đẩy từ cả hai chiều: Từ bên ngoài hướng về đất nước và từ trong nước hướng ra thế giới giữa doanh nhân - doanh nhân, doanh nhân - nhà nghiên cứu khoa học và giữa các nhà khoa học với nhau; hợp tác trong chia sẻ thông tin, nghiên cứu khoa học, đào tạo nguồn nhân lực…

Công tác vận động trí thức kiều bào cần được đẩy mạnh ở mọi ngành, mọi cấp, từ trung ương đến địa phương, cả trong và ngoài nước; đặc biệt thông qua các mối quan hệ thân nhân của họ, các hội đồng hương, hội liên lạc, các giới khoa học, kinh doanh nhằm tạo thuận lợi để kiều bào ngày càng gắn bó với quê hương, đất nước như: Thường xuyên thông tin đến kiều bào về tình hình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và của các địa phương; hỗ trợ các trí thức kiều bào về nước hợp tác làm việc, tiếp xúc, trao đổi, thiết lập quan hệ với các cơ quan trong nước; giải quyết kịp thời những vướng mắc, khiếu nại của kiều bào trong quá trình hợp tác tại Việt Nam; đáp ứng tâm tư, nguyện vọng chính đáng kiều bào, bảo đảm quyền lợi chính đáng, hợp pháp của kiều bào tại Việt Nam...

Tiến sĩ Trần Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Phụ nữ Việt Nam tại thành phố Košice, Phó Chủ tịch Hội Phụ nữ Việt Nam tại Cộng hòa Slovakia thì chia sẻ: “Tiềm lực khoa học và công nghệ của các thế hệ NVNONN không ngừng phát triển. (...) Trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước ta chủ trương huy động mọi nguồn lực, trong đó có nguồn lực chất xám của tri thức NVNONN phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nước. Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm và từng bước xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách thu hút đội ngũ trí thức kiều bào về đóng góp cho quê hương. Tuy nhiên, tiềm năng của đội ngũ trí thức kiều bào còn rất lớn. Vì vậy, cần sự quan tâm sát sao hơn nữa của các cấp lãnh đạo, tiếp tục có những chính sách đãi ngộ thỏa đáng, tạo thuận lợi về thủ tục hành chính,… để thu hút chất xám, phát huy sự đóng góp của đội ngũ trí thức NVNONN góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh”.

Đội ngũ trí thức NVNONN được đánh giá là nguồn lực rất dồi dào, đa dạng trong nhiều lĩnh vực, có chuyên môn cao. Tuy nhiên, việc làm thế nào để thu hút và huy động nguồn lực này đóng góp hiệu quả vào quá trình phát triển, vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước không chỉ cần nỗ lực từ phía các cơ quan chức năng, mà còn đòi hỏi thiện chí và sự hợp tác của tất cả những người con Việt Nam, ở cả trong và ngoài nước. 

Năm 2014 - tổng kết 10 năm Nghị quyết 36-NQ/TW của Bộ Chính trị - hứa hẹn sẽ mang lại nhiều bước “đột phá” trong công tác đối với NVNONN nói chung, đặc biệt trong nỗ lực để nguồn lực trí thức kiều bào sẽ không chỉ còn là “tiềm năng” mà được phát huy tối đa trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Nguồn ĐCS