Phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái

BPO - Bình Phước không chỉ được biết đến bởi các loại cây công nghiệp như cao su, điều, hồ tiêu mà còn có những loại trái cây hương vị thơm ngon như sầu riêng, bưởi da xanh, quýt đường... Những loại cây ăn trái này đã và đang làm giàu cho nhiều hộ nông dân, góp phần làm cho bức tranh kinh tế của tỉnh thêm phong phú. Tuy nhiên, không được quy hoạch bài bản, theo từng vùng, từng loại cây nên hiện đa phần nông dân mạnh ai nấy làm, do vậy cần phải có giải pháp để phát triển cây ăn trái hiệu quả, bền vững.

Tiềm năng phát triển

Bình Phước có diện tích đất tự nhiên rộng lớn, giàu dinh dưỡng và tầng canh tác dày, khí hậu ôn hòa thích hợp phát triển nông nghiệp, nhất là các loại cây ăn trái… Tuy chỉ mới phát triển mạnh hơn 10 năm trở lại đây nhưng trái cây Bình Phước được người tiêu dùng ưa thích. Không chỉ đẹp về mẫu mã, các sản phẩm nông nghiệp từ cây ăn trái của Bình Phước phần lớn có chất lượng thơm, ngon hơn các tỉnh, thành khác nhờ điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu khá lý tưởng.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, toàn tỉnh hiện có khoảng hơn 20 loại trái cây, trong đó nhóm cây ăn trái phát triển mạnh như nhãn, sầu riêng, xoài, quýt, chôm chôm chiếm 55% tổng diện tích cây ăn trái của tỉnh. Tuy chưa nhiều bằng một số tỉnh, thành Nam bộ nhưng cây ăn trái ở Bình Phước với những sản phẩm được người tiêu dùng ưa thích và tạo ra thương hiệu nổi tiếng như: Quýt đường Tân Thành, mít nghệ Lộc Ninh, sầu riêng Ba Đảo, bơ sáp Mã Dưỡng, nhãn tiêu da bò Thanh Lương… đã mang lại lợi ích kinh tế cao cho nhiều nông hộ.

Cam sành là một trong những trái cây chủ lực ở Bình Phước

Toàn tỉnh hiện có 1.827 ha sầu riêng, trong đó 2/3 diện tích đã cho trái, sản lượng mỗi năm khoảng 5.300 tấn. Ông Trương Văn Đảo, ấp Bàu Nghé, xã Phước Tín, TX. Phước Long có nhiều năm gắn bó với cây sầu riêng, nói: Bình Phước có thế mạnh về cây ăn trái nên tỉnh cần có đề tài nghiên cứu về đất để quy hoạch vùng phát triển cây ăn trái cung cấp trái cây cho cả nước, thậm chí xuất khẩu.

Nhãn cũng là một trong những cây ăn trái thế mạnh của Bình Phước. Trái nhãn của xã Thanh Lương, TX. Bình Long đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp chứng nhận nhãn hiệu hàng hóa. Chỉ riêng xã Thanh Lương đã có gần 600 ha nhãn, sản lượng trái mỗi năm đạt trên 9.000 tấn. Hợp thổ nhưỡng, khí hậu nên nhãn ở đây trái to, đẹp, cùi dày, hạt nhỏ, ngọt... được thị trường ưa chuộng. Tiếng thơm của nhãn da bò Thanh Lương vang xa đã thu hút thương lái từ nhiều nơi về đây thu mua, đưa đi tiêu thụ trong và ngoài tỉnh. Điều mà người dân trồng nhãn Thanh Lương băn khoăn là giá cả. Bởi trái nhãn chủ yếu được tiêu thụ nội địa thông qua thương lái nên giá bấp bênh, tình trạng “được mùa, mất giá”, “vào vụ giá rớt” vẫn thường xảy ra.

Trong những năm gần đây, cây quýt đã góp phần không nhỏ vào việc nâng cao đời sống, tăng thu nhập cho các hộ trồng loại cây này. Đồng thời, nhiều hộ đã áp dụng khoa học - kỹ thuật theo hướng hữu cơ sinh học nên đa phần các vườn quýt phát triển tốt. Tuy giá có lúc lên, xuống thấp nhưng quýt vẫn mang lại hiệu quả kinh tế cao, do vậy diện tích quýt cũng tăng hằng năm. Năm 2013, Bình Phước chỉ có 767 ha quýt thì đến năm 2019 đã tăng lên 1.500 ha, sản lượng đạt gần 6.000 tấn/năm. 

Dù có lợi thế về đất đai, khí hậu nhưng thách thức đặt ra cũng rất lớn cho trái cây Bình Phước. Đó là sản xuất còn manh mún, mạnh ai nấy làm, chất lượng chưa đồng đều, lại qua nhiều trung gian nên mất sức cạnh tranh. Đầu ra cho các loại trái cây chủ yếu do nông dân tự tìm ở các chợ đầu mối hoặc do thương lái tới thu mua, khiến khả năng cạnh tranh chưa cao. Để trái cây Bình Phước phát triển bền vững, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Thị Ánh Tuyết cho biết: Cần phải đầu tư chế biến sâu và đa dạng sản phẩm trái cây xuất khẩu, bán trái cây tươi giá trị không cao và dễ gặp cảnh thừa hàng dội chợ. Hiện tỉnh đã hình thành một số vùng sản xuất cây ăn trái tập trung, một số hợp tác xã, tuy nhiên vẫn không đều, còn manh mún theo kiểu mạnh ai nấy làm nên hiệu quả chưa cao. Vì vậy, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, chứng nhận bảo hộ độc quyền thương hiệu hàng hóa tại Việt Nam cho các loại trái cây đặc sản của Bình Phước là việc cần làm ngay.

Để có những vùng chuyên canh, hợp tác xã cây ăn trái lớn thì chính người trồng cây ăn trái cần nâng cao nhận thức, tích cực áp dụng công nghệ mới, hình thành vùng nguyên liệu ổn định. Một khi chuỗi liên kết này được xây dựng bền chặt thì chắc chắn trái cây của Bình Phước sẽ có chất lượng cao, giá bán tăng hơn, thu về lợi nhuận cao và không còn nỗi lo được mùa rớt giá.

Chiến lược “vàng” phát triển cây ăn trái

Tiến sĩ Mai Thành Phụng, Phó chủ tịch Hiệp hội trang trại và doanh nghiệp Việt Nam khẳng định: Vùng Đông Nam bộ, trong đó có Bình Phước rất phù hợp phát triển cây ăn trái. Bởi Bình Phước có 2 loại đất là đất đỏ vàng và đất xám đều thích hợp trồng cây ăn trái. Vấn đề lo ngại nhất của cây ăn trái là ngập úng nhưng Bình Phước lại là vùng có khả năng tiêu thoát nước tốt, có độ dốc so với mặt biển và đồng bằng sông Cửu Long nên về mặt tính chất đất đai là tương đối thuận lợi. Còn về khí hậu thì Bình Phước tiệm cận với khí hậu các tỉnh Tây nguyên, thích hợp với nhiều loại trái cây nhiệt đới. Con người siêng năng, có khát vọng làm giàu, sẵn sàng tiếp nhận khoa học - kỹ thuật để có kết quả tốt nhất. Do vậy, để phát triển cây ăn trái ở Bình Phước xứng với tiềm năng sẵn có thì cần phải có đề tài nghiên cứu về đất, phân vùng phát triển, tìm kiếm thị trường tiêu thụ để định hướng nông dân trồng cây gì cho phù hợp, tránh tình trạng trồng tự phát vào cả những vùng đất, khí hậu không phù hợp dẫn đến hiệu quả kinh tế không cao và hệ lụy trồng - chặt lại xảy xa.

Để khai thác hết tiềm năng, lợi thế cây ăn trái tại Bình Phước, UBND tỉnh đã phê duyệt danh mục nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh năm 2020 và giao Hội đồng Khoa học và Công nghệ tỉnh tuyển chọn tổ chức, cá nhân thực hiện đề tài “Đánh giá khả năng thích nghi đất đai, phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Bình Phước”. Một trong những mục tiêu cụ thể của đề tài đặt ra là xác định phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái của Bình Phước trên cơ sở đặc điểm tài nguyên đất và mức độ thích nghi tự nhiên của các loại cây ăn trái. Đồng thời, điều tra đánh giá đặc điểm, mức độ thích nghi của tài nguyên đất, từ đó phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái trên địa bàn tỉnh, làm cơ sở cho việc hoạch định phát triển cây ăn trái hiệu quả, bền vững, phù hợp.

Đầu tư cho nông nghiệp trong tương lai phải có chiến lược dài hạn. Chiến lược ấy bắt đầu từ những đề tài nghiên cứu khoa học, mô hình thử nghiệm, trong đó có đề tài “Đánh giá khả năng thích nghi đất đai, phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Bình Phước”. Đây cũng là tiền đề để mời gọi các nhà đầu tư trong và ngoài nước đầu tư vào nông nghiệp trong tương lai, phân vùng định hướng phát triển cây ăn trái trên địa bàn tỉnh. Qua đó giúp nông dân trong tỉnh đẩy mạnh sản xuất, áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật mới, từng bước thay đổi tập quán canh tác, nâng cao thu nhập, giữ vững lòng tin của người tiêu dùng cũng như phát triển bền vững vùng trái cây của tỉnh.