Phải giữ cho được “tâm hồn” của tiền nhân

BP - Từ lâu hát then, đàn tính đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hóa dân tộc Tày, Nùng ở Đồng Phú nói chung và ấp Đồng Chắc, xã Tân Hòa nói riêng. Cùng với sự hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền và cơ quan chuyên môn, người dân nơi đây đang tích cực duy trì, gìn giữ văn hóa đàn tính, hát then truyền thống để truyền lại cho thế hệ sau.

Là người dân tộc Tày sinh ra tại tỉnh Cao Bằng, ngay từ nhỏ, anh Mạc Văn Khanh (1978) thường xem, nghe các thầy hát làn điệu then dịp lễ cúng cầu bình yên, cầu phúc hoặc thường đi theo cha mẹ đến các gia đình trong bản để nghe hát then, đàn tính. Anh Khanh nói: Dần dần hát then, đàn tính ngấm vào tâm hồn tôi từ lúc nào không hay. Tôi yêu thích nghệ thuật hát then, đàn tính và bắt chước, học thuộc, đàn hát bất kỳ lúc nào và ở đâu, có lúc hát tại nhà hoặc lúc lao động trên nương rẫy... Sau này, tôi thường xuyên được mời tham gia biểu diễn đàn tính, hát then tại các hội nghị, hội thi văn nghệ...

Trước đây, người dân Cao Bằng chủ yếu mưu sinh bằng nghề làm rẫy trên những sườn đồi, hoặc trồng lúa nước tại các ruộng bậc thang hay dưới thung lũng. Năm 2000, anh Khanh theo người quen vào ấp Đồng Chắc, xã Tân Hòa lập nghiệp. Đây là ấp có tỷ lệ hộ đồng bào Tày, Nùng khá cao, chủ yếu di cư từ miền núi phía Bắc vào, họ mang theo những nét văn hóa truyền thống, trong đó có nghệ thuật hát then, đàn tính.

Anh Mạc Văn Khanh ở ấp Đồng Chắc, xã Tân Hòa (Đồng Phú) gắn bó với cây đàn tính, điệu hát then từ thuở nhỏ

Trên vùng đất mới, cuộc sống gặp muôn vàn khó khăn nhưng tình yêu hát then, đàn tính chưa bao giờ tắt trong anh Khanh. Những lúc đi làm rẫy, anh thường ngân nga vài điệu then cho vơi đi mệt nhọc. Anh làm giàu trồng bầu và chọn những trái bầu tròn đều để già phơi khô, chặt cây và mua dây tự làm cây đàn tính. Những ngày không lao động, anh em lại quây quần bên tách trà nóng, cùng đánh đàn tính, hát điệu then cho nhau nghe..., cứ như thế loại hình nghệ thuật này được duy trì.

Về thăm ấp Đồng Chắc hôm nay, tôi mới thấy sự phát triển vượt bậc về kinh tế, xã hội nơi đây. Cơ sở hạ tầng được đầu tư, những tuyến đường bê tông tít tắp thay đường đất trơn trượt vào mùa mưa, bụi mù vào mùa khô. Điều nhận thấy rõ nét nhất là bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc trong ấp được giữ gìn và phát huy. Những ngày lễ, tết, người dân trong ấp lại tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí, như: hát then, đàn tính, ném còn, đi cà kheo... Những năm gần đây, huyện Đồng Phú thường xuyên tổ chức liên hoan văn hóa thể thao các dân tộc thiểu số. Đây là sân chơi, nơi giao lưu văn hóa - thể thao và bảo tồn văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn huyện.

Tại liên hoan đầu tiên năm 2009, anh Khanh tham gia bài hát then “Trăng soi đường Bác” và đoạt giải ba cấp huyện. Đó là động lực để anh tiếp tục gắn bó với môn nghệ thuật này. Anh còn tích cực dự thi nhiều nội dung, như: Cà kheo, ném còn, kéo co..., đồng thời dàn dựng tái hiện nhiều lễ hội truyền thống của người Tày, Nùng, như: Lồng tồng, cầu mưa, cầu mùa, mừng thọ... và đoạt nhiều giải cao, góp phần quan trọng đưa xã Tân Hòa 4 lần đoạt giải nhất toàn đoàn tại liên hoan văn hóa - thể thao cấp huyện, nhiều tiết mục đặc sắc tham gia cấp tỉnh đoạt giải cao. Tại liên hoan văn hóa - thể thao các dân tộc thiểu số huyện Đồng Phú năm 2019, anh Khanh dự thi tiết mục đàn tính, hát then “Bài ca chiến thắng” vừa bằng tiếng Tày và tiếng Kinh, đoạt giải ba.

Những đóng góp tích cực của anh Khanh không chỉ đưa phong trào văn hóa, văn nghệ xã Tân Hòa phát triển mà còn góp phần lưu giữ nét văn hóa truyền thống của người Tày, Nùng. Từ đó tạo ra bức tranh văn hóa độc đáo, phong phú và đa dạng trên quê hương Bình Phước.

Khắc Bảy