Nỗi niềm ca Huế

Tôi may mắn có mặt trong đoàn khách mời của Công ty TNHH MTV cao su Phú Riềng trong một tour du lịch Đà Nẵng - Huế dịp cuối tháng Tư vừa qua. Trước khi đi, nghe nhiều người dặn dò, đến Huế, ngoài việc viếng thăm các lăng tẩm, chùa chiền, nếu chưa du thuyền trên sông Hương và nghe ca Huế thì coi như chưa đến Huế nên dù rất mệt và thực lòng không mấy hiểu và thích ca Huế, tôi cũng cố đi.

Khác với hình dung của tôi về một bến sông yên ả với những chiếc thuyền nan lững lờ trôi, bến Văn Lâu nhộn nhịp du khách cả ta lẫn tây với những chiếc thuyền rồng cùng cỡ bập bềnh trên dòng Hương văng vẳng tiếng loa. Ngoài khách du lịch, người bán hàng, người làm dịch vụ, còn có rất nhiều diễn viên, nhạc công bận áo dài, mang theo các loại nhạc cụ vội vã bước xuống những chiếc thuyền rồng. Không có cảnh chèo kéo khách lên thuyền, nhưng rõ ràng màu sắc thị trường thể hiện rất rõ trên mỗi chiếc thuyền rồng với những bông hồng được bó sẵn để khách mua tặng diễn viên và nhạc công cùng nhiều món hàng lưu niệm đặt trên chiếc kệ giữa thuyền.

Tám giờ tối, gần hai chục người trong đoàn bước lên thuyền rồng. Khoang thuyền khá rộng, có thể đủ chỗ cho khoảng ba chục khách. Trước đây, cả du khách và nhạc công, diễn viên cùng ngồi quây tròn trên chiếc chiếu đặt giữa lòng thuyền, không gian biểu diễn và thưởng thức nghệ thuật ấm cúng và gần gũi hơn. Những năm gần đây, người ta cải tiến hình thức phục vụ. Thuyền rồng được bài trí bên ngoài bắt mắt hơn. Trong khoang thuyền người ta đặt hai dãy ghế. Khoảng cách giữa người biểu diễn và người thưởng thức đã được kéo xa hơn. Trước dãy ghế dành cho khách là năm diễn viên nữ đều đã đứng tuổi cùng ba nhạc công nam đang túm tụm chuyện trò. Thuyền được mở dây neo và nổ máy chạy chầm chậm xuôi dòng Hương giang. Trong khoảng mười lăm phút chạy thuyền, khách ngồi mặc khách, các diễn viên chỉ quây lại nói chuyện với nhau mà không có bất cứ sự giao lưu nào. Cũng không thấy họ chuẩn bị dụng cụ âm thanh, ánh sáng thường thấy trong những cuộc biểu diễn nghệ thuật. Bỗng một giọng ca vang lên: “À ơ...ơ... chiều chiều trước bến Văn Lâu. Ai ngồi ai câu ai sầu ai cảm ờ...ờ...”. Tôi nhìn ra cửa sổ, một chiếc thuyền rồng đang trôi chầm chậm, cách thuyền của đoàn khách cao su Phú Riềng không xa và giọng hò phát ra từ đó. Chợt thấy tiếc, nếu giọng hò ấy không được khuếch đại bởi loa phóng thanh, không bị tiếng động cơ thuyền máy xé ra và được cất lên từ một chiếc thuyền nan lững lờ trên mặt sông vắng lặng, hẳn là nghe thê thiết và ai oán lắm!

Đi được một lúc, thuyền bắt đầu tắt máy thả trôi theo dòng nước và cũng đã đến giờ biểu diễn. Các diễn viên, nhạc công nhanh chóng đội khăn đóng, chỉnh lại trang phục và bước ra chào khách. Những âm thanh réo rắt của đàn tranh, đàn nguyệt, nhị, sáo ngân lên. Ngoài các bài ca Huế truyền thống như điệu Mười Thương, điệu hát cung đình và màn đối đáp giao duyên tươi vui của đôi nam nữ, du khách còn được nghe những bài tân nhạc hay về xứ Huế. Những giai điệu mượt mà, sâu lắng hòa trong tiếng sênh, phách, tiếng đàn tranh, đàn nguyệt, nhị, hồ. Ngoài ba nhạc công chơi đàn, mỗi nữ ca sĩ đều cầm trên tay một nhạc cụ loại nhỏ. Tôi thật thán phục khi thấy một cô hai tay cầm bốn chiếc tách trà khéo léo khua theo tiếng nhạc, tạo nên một âm thanh rất lạ. Kết thúc mỗi tiết mục, lại nghe tiếng sột soạt giắt những tờ bạc có mệnh giá nhỏ vào bó hoa và một người đại diện cho đoàn mang lên tặng ca sĩ. Và những diễn viên nhận những bông hoa và tiền boa của khách cũng dửng dưng như thể điều đó là tất nhiên vậy. Kết thúc chương trình biểu diễn là màn thả hoa đăng trên sông Hương để cầu cho quốc thái dân an.

 Vậy là tôi đã được nghe ca Huế trên sông Hương với rất nhiều cung bậc cảm xúc. Những tưởng sẽ được đắm chìm trong cảm giác buồn xao xuyến giữa những âm điệu du dương trầm bổng trong không gian tĩnh mịch giữa trời, mây, sông nước, nhưng rõ ràng món đặc sản văn hóa chỉ xứ Huế mới có này đã khác xa rất nhiều với sự hình dung của tôi về một thú vui tao nhã mà ngày xưa chỉ những bậc vua chúa hay hoàng thân quốc thích mới được thưởng thức.

L.T