Nội chiến Tây Ban Nha

BP - Tháng 2-1936, Mặt trận bình dân Tây Ban Nha giành được đa số ghế tại Nghị viện. Tuy nhiên, các đảng phái chính trị tại Tây Ban Nha khác không hợp tác để thành lập chính phủ mới dẫn tới tình trạng biểu tình và xung đột vũ trang xảy ra nhiều nơi. Ngày 17-7-1936, những người theo phái Bảo thủ và Quốc gia tổ chức các cuộc bạo loạn vũ trang đòi thủ tiêu chế độ Cộng hòa, Chính phủ phản ứng điều binh lính trấn áp.

Phe Bảo thủ muốn ly khai một số vùng, thành phố ra khỏi Tây Ban Nha, còn phe Quốc gia dựa vào tầng lớp dân cư khá giả để đòi xây dựng chính phủ theo mô hình phát xít của Đức, Ý. Được chủ nghĩa phát xít giúp sức, phái Quốc gia tổ chức đảo chính để nắm quyền nhưng tướng Francisco Franco thành viên lãnh đạo của phe trì hoãn. Vì vậy, những người cánh tả lập các chốt chặn chống đảo chính và lùng bắt lực lượng phản loạn. Tướng Franco phải bỏ trốn sang Maroc. Tại đây, Franco giành được quyền chỉ huy đạo quân thuộc địa tại châu Phi chống lại phe Cộng hòa và các đảng phái khác. Đức, Ý lập tức điều các binh đoàn tình nguyện và viện trợ máy bay, xe tăng cùng các phương tiện chiến tranh giúp Franco.

Ngày 21-7-1936, lực lượng Quốc gia tổ chức đánh chiếm Ferrol, căn cứ hải quân chính của Tây Ban Nha và tấn công các vùng đất giáp nước Pháp. Ngày 27-9-1936, lực lượng Quốc gia giải vây thành Alcázar ở Toledo đánh lui hàng ngàn quân của phe Cộng hòa. Tháng 10, quân Quốc gia tấn công vào thủ đô Madrid. Ngày 8-11-1936, Chính phủ Cộng hòa sơ tán khỏi Madrid. Tướng Franco cho máy bay ném bom đánh phá thủ đô nhằm tiêu diệt quân đối phương. Các nước phát xít ra tuyên bố công nhận chính quyền của Franco. Tháng 1-1937, phe Cộng hòa giải vây thành công cho thành phố Madrid, phát xít Đức ném bom xuống Tây Ban Nha giúp Franco tiến ra biển Địa Trung Hải. Tháng 7, quân Cộng hòa phản công tại mặt trận Ebro nhưng không thành công buộc phải chuyển chính phủ về Barcelona. Đầu năm 1939, quân Quốc gia đánh chiếm tỉnh Catalonia, Anh, Pháp công nhận chính quyền Franco. Ngày 1-4-1939, lực lượng còn lại của phe Cộng hòa tại Madrid đầu hàng quân Quốc gia. Franco tiến hành trả thù hàng chục ngàn người thuộc các lực lượng chống đối và thiết lập chế độ độc tài phát xít kéo dài tới năm 1975 tại Tây Ban Nha.

Các nhà nghiên cứu lịch sử đánh giá, đây là cuộc nội chiến có sức tàn phá nhất trong lịch sử Tây Ban Nha với gần 1 triệu người chết. Cuộc nội chiến có sự can thiệp lớn từ các thế lực nước ngoài, trong đó phe Quốc gia có gần 100 ngàn lính đến từ Đức, Ý với khí tài chiến tranh hùng hậu đã nhanh chóng đánh tan phe Cộng hòa với chỉ 30 ngàn lính tình nguyện quốc tế. Cuộc nội chiến tại Tây Ban Nha còn được xem là phép thử của Hitler về việc chuẩn bị cho cuộc đại chiến thế giới lần thứ 2 sau đó không lâu.

T.P
(Trích các sự kiện nổi bật trong lịch sử)