Những vướng mắc trong luật BHTN

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 29-6-2006 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2007. Trong đó, riêng đối với BHXH tự nguyện thì từ ngày 1-1-2008, đối với bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) từ ngày 1-1-2009.

Với những quy định về BHTN, thì BHTN được xem là một trong những công cụ để thực hiện đảm bảo an sinh xã hội. Đây là chính sách nhằm hỗ trợ người thất nghiệp để thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi bị mất thu nhập do thất nghiệp. Quan trọng hơn, BHTN sẽ hỗ trợ người thất nghiệp được học nghề, tìm việc làm để sớm có việc làm, thu nhập và ổn định cuộc sống.

Tuy vậy, sau 5 năm thực hiện, chính sách này đã bộc lộ một số hạn chế cần sớm được khắc phục. Một cán bộ công tác lâu năm ở Bảo hiểm xã hội tỉnh cho biết, từ khi Luật BHXH, cụ thể là những quy định về BHTN có hiệu lực thi hành, việc triển khai thực hiện chính sách này đã gặp rất nhiều khó khăn, như: Nhận thức của không ít người lao động, người sử dụng lao động, cơ quan, ban, ngành, tổ chức về chính sách BHTN còn hạn chế. Thậm chí còn có nhiều người chưa hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình, chưa biết điều kiện để được hưởng BHTN.

Đặc biệt, theo quy định của Luật BHXH, thì người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và đang hưởng trợ cấp thất nghiệp được hỗ trợ học nghề với thời gian không quá 6 tháng. Mức hỗ trợ bằng mức chi phí học nghề ngắn hạn theo quy định của pháp luật về dạy nghề (Điều 83). Đồng thời, người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí (Điều 84). Và người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp được hưởng chế độ bảo hiểm y tế. Tổ chức bảo hiểm xã hội đóng bảo hiểm y tế cho người đang hưởng trợ cấp thất nghiệp (Điều 85). Quy định của pháp luật là vậy, nhưng sau 5 năm thực hiện chính sách BHTN cho thấy, số người học nghề tìm việc mới chiếm tỷ lệ nhỏ, nhiều người lao động đến nhận tiền BHTN mà bỏ qua các hỗ trợ khác như hỗ trợ học nghề, giới thiệu việc làm.

Bên cạnh đó, có một thực tế là nợ đóng BHTN hiện nay khá lớn. Theo số liệu thống kê mới nhất của BHXH Việt Nam, số tiền nợ đóng BHTN đến hết năm 2013 là hơn 300 tỷ đồng. Năm 2013, ở Bình Phước, tổng số nợ BHXH, BHTN, BHYT của các đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh lên tới 122,2 tỷ đồng; trong đó riêng BHYT là hơn 73 tỷ đồng. Nguyên nhân của thực trạng trên được lý giải do tình trạng sản xuất - kinh doanh gặp khó khăn, nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, ngừng hoạt động và cắt giảm lao động. Việc chiếm dụng tiền BHTN của người lao động để đầu tư sản xuất - kinh doanh ở các doanh nghiệp cũng đã xảy ra. Mặt khác, chế tài xử phạt chưa nghiêm và cơ quan BHXH chưa được giao chức năng xử phạt.

Để khắc phục tình trạng trên, BHXH Việt Nam cần có những biện pháp cứng rắn hơn nhằm ngăn chặn nợ đọng BHTN kéo dài. Cụ thể là cần kiến nghị với Chính phủ nâng mức xử phạt gấp 2 lần lãi vay ngân hàng đối với các doanh nghiệp cố tình chây ỳ và nợ BHXH kéo dài. Đồng thời, BHXH Việt Nam cũng tham mưu cho Chính phủ trong việc cho phép BHXH có chức năng thanh tra, xử phạt các doanh nghiệp chậm đóng BHTN. Đối với những doanh nghiệp có hành vi trốn đóng BHTN thì kiến nghị xử lý hình sự và khởi kiện các đơn vị nợ đọng kéo dài... 

N.N