Nhà nông kể chuyện trồng điều Organic

BP - Sản xuất điều hữu cơ theo tiêu chuẩn Organic đòi hỏi quy trình kỹ thuật khắt khe, khác hẳn với tập quán canh tác lạc hậu trước đây. Ai cũng nghĩ, chỉ có các hộ dân tộc Kinh mới trồng điều hữu cơ, thế nhưng Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp Bù Gia Mập lại có trên 85% xã viên là đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) chấp nhận bỏ cái cũ để hướng đến sản xuất điều sạch ngay tại vườn. Mục tiêu bà con hướng tới không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn nâng tầm giá trị hạt điều Bình Phước.

Trồng điều theo tiêu chuẩn quốc tế

Trong tiết trời xuân ấm áp, những vườn điều trồng theo tiêu chuẩn hữu cơ Organic của HTX nông nghiệp Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập đang bung đọt, ra hoa rất đẹp. Mùi hương của hoa điều thoảng trong gió, cuốn hút ong tìm đến hút mật. Điểm nổi bật của những vườn điều Organic là không sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học; cành, tán tỉa thông thoáng; cỏ được phát thủ công và ủ làm phân hữu cơ.

Anh Hà Văn Toản, Phó giám đốc HTX cho biết: “HTX có 136 thành viên với tổng 543,8 ha, trong đó 495,5 ha đạt chuẩn Organic, diện tích còn lại đang tiếp tục được đánh giá để cấp chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ trong thời gian tới. Khác với trước đây, vỏ chai thuốc bảo vệ thực vật, bịch ni-lon vứt bừa bãi sau khi sử dụng thì nay được thu gom bỏ đúng nơi quy định. Bao bì đựng hạt điều cũng đồng nhất một loại do công ty thu mua cung cấp để tránh lây nhiễm tạp chất. Điều đáng mừng là xã viên người DTTS không còn tư tưởng ỷ lại, “được hay mất mùa nhờ trời” mà chủ động chăm sóc điều theo hướng hữu cơ với quy trình nghiêm ngặt và được giám sát bởi các trưởng, phó thôn là thành viên tổ giám sát của HTX. Hằng năm, đoàn kiểm tra nước ngoài đến lấy mẫu đất, nước và hạt điều tại các vườn điều bất kỳ để phân tích, kết quả đều đạt độ an toàn cho phép”.

Là một trong những hộ DTTS giàu lên nhờ gắn bó với cây điều, ông Điểu Hồng Mớt ở thôn Đắk Á, xã Bù Gia Mập cho biết: “Nói chắc ít ai tin chứ mình trồng điều sạch hơn 20 năm rồi. Ngày xưa còn nghèo, trồng điều để nó nuôi sống mình, hết mùa thì mua phân bò về bón để cây có sức cho trái vụ sau. Từ 1 ha ban đầu, đến nay gia đình dành dụm mua thêm 7 ha. Mình cũng duy trì bón phân chuồng 2 lần/năm nên vườn điều luôn đạt 1,8-2 tấn/ha và ít sâu bệnh. Tham gia HTX trồng điều sạch, được kỹ sư nông nghiệp đến tận vườn “cầm tay chỉ việc”, từ bón phân, phun thuốc đúng quy trình đến không xịt thuốc cỏ, đốt lá tại vườn giúp mình có thêm kiến thức thâm canh vườn điều. Mình vui nhất là được công ty đến tận vườn thu mua với giá cao hơn ngoài thị trường”.

Vườn điều của gia đình ông Điểu Hồng Mớt ở thôn Đắk Á, xã Bù Gia Mập, huyện Bù Gia Mập trồng theo hướng hữu cơ, luôn đạt năng suất cao và ít sâu bệnh

Cây điều cũng như các cây trồng khác, giá cả bấp bênh, anh Điểu Nghị ở thôn Đắk Á đã chủ động tham gia HTX. Gia đình anh Nghị có 3 ha điều. Từ trước đến nay, các thế hệ trong gia đình anh đều trồng theo kinh nghiệm chứ không biết đến trồng điều sạch. Vào HTX, anh được hướng dẫn chăm sóc điều theo quy trình kỹ thuật, bón phân, phun thuốc đúng thời điểm nên năng suất vườn điều tăng từng năm. Niên vụ điều 2017-2018 đạt 2,5 tấn/ha, đây cũng là một trong những vườn điều đạt năng suất cao của xã. “Cứ đà này thì nông dân không sợ đói, không sợ thất thu. Mình trồng điều sạch, an toàn thì không lo đầu ra. Sau khi kết thúc vụ điều, gia đình mình còn được công ty bù giá thêm 500 đồng mỗi kilôgam điều hữu cơ. 12 triệu đồng nhận lại mình dùng mua gạo ăn cả năm” - anh Nghị vui vẻ khoe.

Bà Trần Thị Yến, Giám đốc HTX nông nghiệp Bù Gia Mập cho biết: Sản xuất điều sạch phải thực hiện nghiêm ngặt theo quy trình, từ khâu dọn vườn, cắt tỉa, bón phân, chăm sóc, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đến thu hoạch... nên tính trung thực của nông dân phải đặt lên hàng đầu. Các chuyên gia nước ngoài sẽ kiểm tra tại một vườn điều bất kỳ, nếu sản phẩm hạt điều của vườn nào không đạt tiêu chuẩn sẽ bị đánh bật khỏi HTX và phải làm lại từ đầu. Từ tâm lý đăng ký cho có tên, theo phong trào, nhiều hộ vừa đăng ký xong thì xin rút vì sợ không theo được các điều kiện ràng buộc. Nay nhiều nông dân chủ động trồng điều sạch để được vào HTX.

Nông dân và doanh nghiệp cùng hưởng lợi

Sản xuất điều hữu cơ, nông dân chấp nhận năng suất sẽ thấp, công chăm sóc cao nhưng bù lại sẽ có giá bán tốt hơn và được doanh nghiệp bao tiêu toàn bộ sản phẩm có chứng nhận. Mỗi kilôgam điều có chứng nhận hữu cơ của HTX đang được Công ty cổ phần xuất nhập khẩu điều Việt Hà (Công ty Việt Hà) ở thị xã Thuận An (Bình Dương) mua giá cao hơn 1.000 đồng so với giá thị trường. Sau khi kết thúc mùa vụ, nông dân còn được công ty bù giá 500 đồng mỗi kilôgam.

Với sự hỗ trợ của Liên hiệp HTX điều Bình Phước và Công ty Việt Hà, đầu mỗi vụ điều, HTX cung ứng 380 lít phân bón lá cho xã viên xử lý trong giai đoạn điều ra hoa, đậu trái và đứng ra tạm ứng tiền của các doanh nghiệp thu mua cho xã viên vay. Trong 2 năm (2017-2018), HTX cho 224 hộ trong và ngoài HTX vay 1,9 tỷ đồng không tính lãi để đầu tư chăm sóc vườn. Nhờ đó, giảm hẳn tình trạng vay nóng, nợ lãi bên ngoài hay bị tiểu thương ép phải bán điều non với giá thấp, tạo tinh thần phấn khởi, gắn kết xã viên. Công ty Việt Hà còn phối hợp HTX tặng 268 phần quà cho xã viên nghèo với số tiền 60 triệu đồng; mỗi tháng cấp cho 6 hộ neo đơn, khó khăn, mỗi hộ 10kg gạo; tặng quà con em xã viên nhân Ngày Quốc tế thiếu nhi, tết Trung thu...

Vụ điều 2017-2018, HTX bán được 333,35 tấn điều Organic cho Công ty Việt Hà, 68 tấn điều thường cho các Công ty Phúc An  ở phường Phước Bình (Phước Long) và Thiên Đức, xã Đức Hạnh, huyện Bù Gia Mập. Ông Trần Hoàng Ý, Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty Việt Hà cho biết: Một vườn điều bình thường hằng năm cho năng suất khoảng 2 tấn/ha, nhưng trồng theo hướng Organic chỉ bằng một nửa. Chúng tôi phải tìm được đầu ra có giá tốt nhất để trên cùng diện tích nông dân đạt mức thu nhập ngang với phương thức trồng thông thường, như vậy nông dân mới chịu đồng hành với doanh nghiệp. Bên cạnh đó, nông dân phải trung thực trong từng khâu chăm sóc mới tạo được uy tín và liên kết bền vững.

Sản xuất theo phương pháp hữu cơ đang dần trở nên phổ biến, nhưng để minh chứng đâu là sản phẩm Organic thì chỉ có người làm mới biết. Quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn Organic phải tiến hành song song với việc giảm lượng thuốc hóa học và kết hợp bón phân hữu cơ để cải tạo đất. Điều dễ nhận thấy, sản xuất hữu cơ bước đầu nông dân gặp khó khăn, nhưng để tính lâu dài thì đây đang là hướng đi tất yếu. Ngoài HTX nông nghiệp Bù Gia Mập, trong Liên hiệp HTX điều Bình Phước còn 3 HTX là Đồng Nai, Thành Phát (Bù Đăng) và Phước Hưng (Đồng Xoài). Trong đó, HTX Đồng Nai đã dán nhãn thương mại công bằng quốc tế. HTX nông nghiệp Bù Gia Mập sản xuất hữu cơ là bước đi nhanh nhất để sản phẩm được dán nhãn thương mại công bằng của Tổ chức Fair Trade. Qua đó, sản phẩm có thể đi thẳng vào các thị trường khó tính như Mỹ, EU...

Ngân Hà