Người khai sinh nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ

BP - Mustafa sinh năm 1881, trong một gia đình quan chức bình thường tại Salonikia thuộc đế quốc Ottoman. Cha ông cho rằng, để lập thân thì phải theo đường binh nghiệp nên khi 12 tuổi, Mustafa được gia đình cho học trường quân đội để tạo cơ sở thi vào Học viện quân sự Harbiye ở Istanbul. Tại trường, ngoài học tốt các kỹ thuật quân sự, Mustafa còn bộc lộ tài năng về toán học nên ông có biệt danh là Kemal (hoàn mỹ) và biệt danh này gắn với ông thành tên Mustafa Kemal.

Trong thời gian học tập tại học viện quân sự, Kemal tham gia Đảng thanh niên Thổ Nhĩ Kỳ đấu tranh nhằm thoát khỏi đế quốc Ottoman. Việc bại lộ, Kemal bị lưu đày đến Syria. Từ năm 1911, ông tham gia chiến đấu chống người Ý tại Bỉ, đến năm 1913, chiến đấu tại vùng Balkan. Trong thời gian này, Kemal bộc lộ tài năng quân sự nên được các chỉ huy đánh giá cao và tiến cử vào nhiều chức vụ quan trọng. Chiến tranh thế giới lần thứ nhất bùng nổ, đế quốc Ottoman đứng về phía Đức, mặc dù ông phản đối quyết liệt nhưng người Đức nhận ra tài năng quân sự của ông nên tìm mọi cách để hợp tác và giao chức Chỉ huy trưởng Sư đoàn 19. Khi quân Anh tấn công vào Galipo, ông đã tổ chức đánh trả buộc người Anh phải thoái lui. Trận đánh này làm cho tên tuổi của Mustafa Kemal vang khắp chiến trường châu Âu. Nhận thấy đảo Galipo sẽ là địa điểm đổ bộ của liên quân Anh - Pháp nên ông ra sức phòng thủ chặt. Quả nhiên, quân Anh đã tổ chức hàng trăm cuộc đổ bộ lên đảo nhưng đều bị Kemal đánh bại và ông được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh Tập đoàn quân số 16.

Sau chiến tranh, đế quốc Ottoman tan rã, Mustafa Kemal nắm cơ hội này để giành độc lập cho Thổ Nhĩ Kỳ. Nhiều cuộc chiến đẫm máu giữa quân Mustafa Kemal với phe bảo thủ diễn ra khắp nơi trên lãnh thổ Ottoman, kẻ thù từ bên ngoài cũng tràn vào nhằm dập tắt phong trào đấu tranh đòi độc lập của Thổ do Kemal lãnh đạo. Vua Ottoman ra lệnh tước quân tịch của Kemal nhưng ông vẫn bất chấp, kiên trì con đường mình đã chọn. Với những danh tiếng tạo dựng được trong chiến tranh thế giới, Mustafa Kemal đã lôi kéo được đông đảo nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ tham gia vào quân đội của mình. Tháng 4-1920, Kemal thành lập chính phủ lâm thời tại Ankara. Năm 1922, ông đánh tan quân Hy Lạp và tiến vào Istanbul, đánh đổ sự thống trị của giáo chủ Sultan... Cuối tháng 10-1923, Mustafa Kemal tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ và phong mình làm Tổng thống. Sau khi ổn định tình hình, ông tổ chức xây dựng chính quyền từ trung ương đến địa phương, củng cố lại quân đội, cải cách pháp luật, đồng thời áp dụng hệ thống quản lý nhà nước theo mô hình phương Tây. Ông mất năm 1938, lúc mới 57 tuổi với nhiều hoài bão lớn còn dở dang.

Lịch sử quân sự thế giới đánh giá Mustafa Kemal tuy là vị tướng đứng về phe Trục trong chiến tranh thế giới lần thứ nhất nhưng ông là vị tướng giỏi, đã xây dựng nền độc lập cho đất nước Thổ Nhĩ Kỳ. Ông đánh tan thù trong, giặc ngoài, xây dựng Thổ Nhĩ Kỳ thành quốc gia hùng mạnh trên bản đồ thế giới. Vì vậy, nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ tôn vinh ông là cha đẻ của đất nước, vị anh hùng của dân tộc, người đã làm rạng danh đất nước Thổ hơn 1 thế kỷ qua.

Tấn Phong