Nên thay đổi chỗ ngồi của luật sư

BP - Từ trước tới nay, trong các phiên tòa hình sự lúc nào vị trí của kiểm sát viên cũng ngồi cao và trang trọng hơn luật sư. Và vì do luật chưa quy định cụ thể vị trí chỗ ngồi của luật sư (người bào chữa) tại phòng xử án nên có phiên tòa, luật sư được bố trí ngồi phía trước, bên phải bị can, bị cáo và người tham gia tố tụng khác. Nhưng cũng có phiên tòa luật sư lại được bố trí ngồi ở phía sau.

Trong khi đó, chỗ ngồi của hội đồng xét xử, kiểm sát viên và thư ký tòa án luôn ở bục cao nhất của phòng xử án. Hội đồng xét xử ngồi chính giữa, kiểm sát viên ngồi bên phải, thư ký tòa án ngồi bên trái. Và đây cũng là mô hình phòng xử án theo quy định trong dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi. Về vấn đề này, có ý kiến cho rằng tại phiên tòa, kiểm sát viên không chỉ giữ quyền công tố mà còn thực hiện chức năng kiểm sát việc xét xử nên phải ngồi ngang hàng với hội đồng xét xử. Còn theo suy nghĩ của tôi thì kiểm sát viên ngồi đâu cũng kiểm sát được. Nếu chỉ vì lý do có chức năng kiểm sát hoạt động tư pháp mà kiểm sát viên phải ngồi trên luật sư là không thỏa đáng, không thuyết phục.

Từ phân tích trên, tôi cho rằng việc bố trí chỗ ngồi của luật sư chưa thống nhất và đặt phía dưới chỗ ngồi của kiểm sát viên đã không thể hiện được vai trò của bên gỡ tội, đối trọng với kiểm sát viên là bên buộc tội. Mặc dù c hỉ là hình thức, nhưng điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đối với địa vị pháp lý của luật sư trong tố tụng. Hơn nữa, tại phiên tòa, kiểm sát viên là người thực hiện quyền công tố, tức là chỉ ra những hành vi của bị cáo đã phạm vào tội gì và đề nghị mức hình phạt tương ứng. Còn luật sư thực hiện chức năng bào chữa cho bị cáo, chứng minh bị cáo không phạm tội hoặc làm giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho bị cáo. Căn cứ vào chứng cứ, lập luận và các tình tiết được hai bên buộc tội, gỡ tội đưa ra, hội đồng xét xử sẽ xem xét, đánh giá bị cáo có phạm tội hay không, từ đó áp dụng quy định của pháp luật để tuyên một bản án chính xác.

Với tính chất, chức năng như vậy, có thể thấy rằng hội đồng xét xử, kiểm sát viên, luật sư tại phiên tòa sẽ tạo thành thế kiềng ba chân, trong đó bên buộc tội và bên gỡ tội phải được đặt ở vị trí ngang nhau, bình đẳng với nhau để thực hiện tốt nhất chức năng của mình. Một thực tế dễ nhận thấy là tại phiên tòa, do chỗ ngồi của luật sư được đặt phía dưới chỗ ngồi của kiểm sát viên nên mới chỉ nhìn vào đã thấy sự bất bình đẳng giữa hai bên. Kiểm sát viên ở phía trên nhìn xuống, nói xuống, trong khi luật sư thì từ dưới nhìn lên, đối đáp vọng lên, việc này thể hiện rất rõ sự bất bình đẳng giữa hai bên, tạo nên cảm giác như đó không phải là một quá trình tranh tụng bình đẳng mà như là một kiểu quan hệ trên-dưới.

Theo tinh thần cải cách tư pháp là lấy tòa án làm trung tâm, xét xử là trọng tâm, tranh tụng là khâu đột phá; phán quyết của tòa phải dựa trên kết quả tranh tụng tại phiên tòa. Tuy nhiên, muốn tranh tụng tốt phải bảo đảm sự bình đẳng giữa bên buộc tội và bên gỡ tội không những về nội dung mà cả hình thức là vị trí chỗ ngồi. Vì vậy, việc sắp xếp lại chỗ ngồi của kiểm sát viên và luật sư là cần thiết. Tôi ủng hộ việc sắp xếp chỗ ngồi của kiểm sát viên và luật sư ngang bằng nhau cho hợp lý và cũng là phù hợp với thông lệ quốc tế hiện nay.

N.V