Một số bộ và địa phương đề nghị trả lại 8.517 tỷ đồng từ nguồn ODA

BPO - Nhiều bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn Ngân sách dưới mức bình quân chung, cụ thể 31 bộ ngành và 19 địa phương giải ngân đạt dưới 50%, thậm chí 18 đơn vị có tỷ lệ dưới 30%.

Hội nghị trực tuyến toàn quốc về thúc đẩy phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2019, ngày 26/9. 

“Nhìn chung, tình hình kinh tế-xã hội chín tháng cơ bản tích cực, kinh tế vĩ mô ổn định, sản xuất kinh doanh và các mặt xã hội đều có bước tiến bộ, tăng trưởng khá, hướng tới hoàn thành toàn diện các nhiệm vụ, mục tiêu của kế hoạch năm 2019 đã đề ra. Tuy nhiên, vấn đề phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công vẫn là một 'điểm mờ' trong bức tranh sáng của tổng thể của nền kinh tế,” Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thông tin tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về thúc đẩy phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công năm 2019.

Làm rõ hơn về vấn đề này, ông cho biết, tổng số vốn đầu tư nguồn ngân sách Nhà nước năm 2019 được Quốc hội quyết định là 429.300 tỷ đồng. Và, trước 31-12-2018, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã trình Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch chi tiết đạt trên 367.000 tỷ đồng, bằng 85,5% dự toán.

“Như vậy, tỷ lệ kế hoạch vốn được giao sẵn sàng để giải ngân là khá cao. Số vốn chưa giao kế hoạch chi tiết chỉ chiếm 14,5%, không phải là nguyên nhân trực tiếp, chủ yếu ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân, bởi ngay cả đối với số vốn đã được giao kế hoạch nhưng tỷ lệ giải ngân đạt thấp,” ông nhấn mạnh.

Lúng túng trong công tác điều chỉnh

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, giải ngân ngân sách Nhà nước 9 tháng của năm đạt 192.136 tỷ đồng, bằng 45,17% so với kế hoạch Quốc hội giao và bằng 49,14% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2018.

Trong đó, giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ và vốn nước ngoài (ODA) đều đạt thấp, cụ thể chỉ có 7 bộ ngành và 14 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 70%. Đáng nói, nhiều bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn dưới mức bình quân chung, theo đó 31 bộ, cơ quan trung ương và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 50% (trong đó 17 bộ, cơ quan trung ương và 1 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 30%).

Người đứng đầu ngành Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra, trong năm 2019, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ giao tiếp kế hoạch chi tiết cho các bộ, ngành, địa phương. Theo đó, lũy kế đến nay, số vốn được giao kế hoạch đạt trên 391.000 tỷ đồng, bằng 92,16% dự toán. Số vốn còn lại chưa giao kế hoạch khoảng 33.683 tỷ đồng. Bởi vậy, theo Bộ trưởng nguyên nhân chủ yếu của việc chậm giải ngân là do chưa có danh mục dự án hoặc dự án chưa đủ thủ tục hay một số bộ, ngành, địa phương xin giảm kế hoạch và trả lại vốn, chờ điều chỉnh chủ trương của cấp có thẩm quyền và còn nhiều lúng túng trong công tác điều chỉnh...

Cụ thể, vốn trái phiếu Chính phủ còn lại chưa giao là 4.265 tỷ đồng, đây là số vốn đã được giao dự toán song Bộ Giao thông vận tải, Bộ Y tế và một số địa phương đã không phân bổ hết được cho các dự án do dự án chưa đủ thủ tục, do tính toán lại khả năng giải ngân đạt thấp và đề nghị giảm kế hoạch.

Bên cạnh đó, vốn ngân sách trung ương còn lại chưa giao là 15.071 tỷ đồng, mặc dù đã được giao dự toán nhưng một số bộ, ngành, địa phương chưa hoàn thiện danh mục dự án đủ thủ tục, chờ điều chỉnh chủ trương của cấp có thẩm quyền, trong đó lớn nhất là 7.040 tỷ đồng của Bộ Quốc phòng được Chính phủ cho phép hoàn thiện thủ tục đầu tư dự án đến 31-10-2019 và 2.860 tỷ đồng của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam do đề xuất chưa phù hợp với đối tượng đầu tư công theo quy định của pháp luật. Ngoài ra còn 1.952 tỷ đồng của các địa phương dự kiến bố trí cho dự án thuộc Chương trình mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội các vùng hiện đang chờ Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình.

Điểm đáng lưu ý, vốn nước ngoài (ODA) còn lại chưa giao hiện cũng còn tới 14.346 tỷ đồng, do các dự án đang chờ hoàn thiện thủ tục, trong đó lớn nhất là thủ tục điều chỉnh, gia hạn hiệp định.

“Đáng chú ý hơn, số vốn do 3 Bộ và 6 địa phương đề nghị giảm kế hoạch, trả lại vốn là khá lớn với 8.517 tỷ đồng, bên cạnh đó số vốn dự kiến thu hồi là 10.078 tỷ đồng, trong trường hợp một số dự án ODA quy mô lớn kịp hoàn thiện thủ tục đầu tư (như các dự án đường sắt đô thị của Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh) có thể báo cáo cấp có thẩm quyền điều chuyển số vốn dự kiến thu hồi này cho các dự án đó,” ông nói.

Giải ngân vốn đầu tư công vẫn là một điểm mờ trong bức tranh sáng của tổng thể của nền kinh tế năm 2019

Lập kế hoạch chưa sát với thực tế

Phân tích nguyên nhân, về yếu tố khách quan, năm 2019 là năm có nhiều điều chỉnh trong kế hoạch trung hạn (như sử dụng dự phòng 10% tại các bộ, ngành, địa phương, điều chỉnh cắt giảm, bổ sung vốn và danh mục dự án...) nên mất nhiều thời gian rà soát, xét duyệt của các cấp có thẩm quyền, bởi danh mục và số vốn kế hoạch trung hạn là điều kiện tiên quyết để giao kế hoạch vốn hàng năm.

Thêm vào đó còn có các nguyên nhân chủ quan, công tác kế hoạch hóa đầu tư công tại các cơ quan tổng hợp và bộ, ngành, địa phương hiện còn nhiều bất cập, việc lập kế hoạch chưa sát với thực tế, chưa tính toán kỹ khả năng giải ngân, có tâm lý xây dựng nhu cầu vốn cao nhưng phân bổ cho các dự án chưa hợp lý, chưa phù hợp với nguyên tắc, thứ tự ưu tiên, thậm chí còn dự kiến bố trí cho những dự án chưa đủ thủ tục nên dẫn tới không thể giao được kế hoạch theo quy định pháp luật.

Một phần khác, thực trạng giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công cơ bản “dậm chân” tương tự như các năm trước do tâm lý tỷ lệ giải ngân những tháng đầu năm thấp, sau đó có xu hướng tăng mạnh trong những tháng cuối năm.

“Bên cạnh nguyên nhân ngại giải ngân nhiều lần, ngại làm thủ tục thanh quyết toán vốn nhiều lần của cả chủ đầu tư, ban quản lý dự án và cả nhà thầu, chủ yếu thực hiện vào thời điểm kết thúc năm, thì xu hướng giải ngân tăng dần vào cuối năm còn do nguyên nhân cơ bản về tính chất đặc thù của chi đầu tư so với chi thường xuyên,” ông nói.

Theo đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất bốn nhóm giải pháp để hoàn thành mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội năm 2019.

Về thể chế, Bộ trình Chính phủ xem xét, cho phép không áp dụng quy định dự án phải có quyết định đầu tư trước 31-10 năm trước, bao gồm cả nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư; không áp dụng quy định tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư đối với các dự án sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ, nghiên cứu để trình cấp có thẩm quyền cho phép giao kế hoạch năm 2020 theo hướng đổi mới, phù hợp với Luật Đầu tư công năm 2019, rút kinh nghiệm triệt để tình trạng giao chậm, giao nhiều lần như trước đây.

Về chỉ đạo, điều hành, phối hợp, cần xác định các nhiệm vụ cụ thể của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, các bộ, ngành trung ương và địa phương trong các hoạt động liên quan đến phân bổ, giao kế hoạch và giải ngân vốn đầu tư công của kế hoạch năm 2019, trong đó đặc biệt là tăng cường trách nhiệm trong công tác phối hợp.

“Người đứng đầu các cơ quan, tổ chức phải có trách nhiệm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, phân công trong đội ngũ lãnh đạo chỉ đạo trực tiếp đối với một số dự án trọng điểm, có tỷ lệ giải ngân thấp của ngành, đơn vị, địa phương mình đồng thời kiên quyết xử lý các trường hợp cán bộ liên quan đến dự án có năng lực chuyên môn yếu, có biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực, lợi ích nhóm làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân của dự án,” Bộ trưởng nhấn mạnh.

Tiếp đến là nhóm giải pháp về tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, giám sát phân bổ và giải ngân vốn đầu tư công. Trong đó, các cơ quan chuyên môn cần vào cuộc để góp phần phát hiện, xử lý, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc đối với công tác giải ngân, ngăn chặn những hành vi tiêu cực, vi phạm pháp luật, bảo đảm đầu tư công được công khai, minh bạch, hiệu quả. Và, cuối cùng là nhóm giải pháp về chế tài, cụ thể người đứng đầu các bộ, ngành, địa phương chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về kết quả giải ngân không chỉ cho năm 2019 và còn có trách nhiệm đối với dự kiến kế hoạch năm 2020 của đơn vị mình.

Tại Hội nghị, lãnh đạo các Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Giáo dục và Đào tạo, Tài nguyên và Môi trường và các địa phương Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đắk Nông cũng báo cáo về tình hình giải ngân các dự án, nguyên nhân giải ngân chậm các dự án trọng điểm và các giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công trong những tháng còn lại của năm…