Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi và những kỳ vọng

BPO - Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi vừa được Quốc hội khóa XIII thông qua tại Kỳ họp thứ Tám, ngày 20-11-2014. Luật này gồm có 9 chương, 125 điều, quy định về chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH); quyền và trách nhiệm của người lao động, người sử dụng lao động; cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến BHXH, tổ chức đại diện tập thể lao động, tổ chức đại diện người sử dụng lao động; cơ quan BHXH; Quỹ BHXH; thủ tục thực hiện BHXH và quản lý nhà nước về BHXH. Luật BHXH sửa đổi sẽ có hiệu lực thi hành từ 1-1-2016.

* Thêm nhiều quyền lợi cho người lao động

Điểm mới đáng lưu ý nhất trong Luật BHXH sửa đổi là đã mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc gồm: người lao động có hợp đồng lao động 1-3 tháng, người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp thì được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ và người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn. Đồng thời Luật BHXH sửa đổi cũng đã luật hóa một số nhóm đối tượng đã được thực hiện theo các quy định hiện hành: học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương.

Luật BHXH sửa đổi cũng đã bổ sung thêm quyền của người lao động như sau: Được cấp và quản lý sổ BHXH, được nhận lương hưu, trợ cấp BHXH trực tiếp từ cơ quan BHXH hoặc thông qua tổ chức dịch vụ được cơ quan BHXH ủy quyền hoặc qua tài khoản tiền gửi hoặc thông qua người sử dụng lao động; hưởng bảo hiểm y tế trong thời gian nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi và nghỉ việc hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động mắc bệnh thuộc danh mục cần chữa trị dài ngày. Người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH, người bị tái phát thương tật, bệnh tật do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và thân nhân người lao động được chủ động đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động để làm căn cứ hưởng chế độ BHXH và được quỹ BHXH thanh toán phí giám định y khoa khi đủ điều kiện hưởng BHXH (trừ trường hợp do người sử dụng lao động giới thiệu ra Hội đồng giám định y khoa). Được người sử dụng lao động định kỳ cung cấp thông tin về việc đóng BHXH, hàng năm được cơ quan BHXH xác nhận thời gian đóng BHXH.

Về chế độ thai sản, lao động nữ được nghỉ việc khi sinh con là 6 tháng. Trường hợp sinh đôi trở lên thì tính từ con thứ 2 trở đi cứ mỗi con người mẹ được thêm 1 tháng. Người chồng cũng được nghỉ 5 ngày khi vợ sinh thường và 7 ngày nếu vợ sinh mổ và sinh non. Trường hợp vợ sinh đôi, thì chồng được nghỉ 10 ngày, từ sinh ba trở lên thì cứ thêm mỗi con được nghỉ thêm 3 ngày...

Cũng theo Luật BHXH sửa đổi, mức bình quân lương hàng tháng để tính lương hưu của khu vực công cũng được điều chỉnh theo lộ trình. Cụ thể, tính bình quân 15 năm cuối từ khi luật có hiệu lực thi hành 1-7-2015 đến 31-12-2019; từ 1-1-2020 đến 31-12-2024 tính bình quân của 20 năm cuối; từ 1-1-2025 trở đi tính bình quân của toàn bộ thời gian. Khu vực kinh tế tư nhân đang thực hiện quy định tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu.

* Giảm thiểu nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội

Cùng với những thay đổi về cách tính lương hưu, những quy định liên quan đến trách nhiệm đóng bảo hiểm, thanh tra, quyền hạn của cơ quan bảo hiểm xã hội... được kỳ vọng sẽ hạn chế tình trạng nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội. Cụ thể là luật đã đưa ra quy định khá đầy đủ về chức năng của cơ quan bảo hiểm; trong đó, nhấn mạnh chức năng thanh tra việc đóng bảo hiểm. Người sử dụng lao động phải đóng bảo hiểm đầy đủ theo quy định. Các hành vi như trốn, chậm đóng bảo hiểm, chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm đều bị nghiêm cấm.

Thực tế hiện nay cho thấy, tình trạng nợ đọng, trốn đóng bảo hiểm xã hội của nhiều doanh nghiệp khá phổ biến. Không ít trường hợp khi cơ quan bảo hiểm ra quyết định xử lý hành chính thì doanh nghiệp vẫn phớt lờ và chấp nhận nộp phạt. Lúc đó, cơ quan bảo hiểm xã hội buộc phải tính đến giải pháp khởi kiện. Tuy nhiên, việc này rất phức tạp và không phải khi nào cũng đạt được kết quả. Vì thế, Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi vừa được thông qua đã trao quyền cho cơ quan bảo hiểm xã hội được kiểm tra việc thực hiện chính sách bảo hiểm; thanh tra chuyên ngành việc đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế. Đồng thời, xử lý vi phạm hoặc kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xử lý vi phạm. Cơ quan bảo hiểm xã hội cũng được quyền công khai trên phương tiện truyền thông những trường hợp doanh nghiệp vi phạm nghĩa vụ đóng bảo hiểm.

Bên cạnh đó, luật còn quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, quy định cụ thể về xử lý vi phạm pháp luật về BHXH. Đồng thời, tăng chế tài xử lý đối với hành vi vi phạm quy định về đóng BHXH theo quy định từ 30 ngày trở lên thì ngoài việc phải đóng đủ số tiền chưa đóng, chậm đóng và bị xử lý theo quy định của pháp luật, còn phải nộp số tiền lãi bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng.

Những quy định trên được kỳ vọng khi đi vào cuộc sống sẽ phần nào hạn chế tình trạng doanh nghiệp nợ đọng tiền bảo hiểm xã hội và giảm thiểu nguy cơ vỡ quỹ BHXH; đồng thời tạo thuận lợi cho người lao động bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình đã được luật pháp quy định.

Hải An