Khi lễ hội bị biến tướng thành bạo lực

BP - Hội phết Hiền Quan là lễ hội dân gian hàng năm được tổ chức từ ngày 12-13 tháng giêng tại xã Hiền Quan, huyện Tam Nông (Phú Thọ). Lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ và tôn vinh công lao của nữ tướng Thiều Hoa công chúa - Đức thánh mẫu Đại vương, người giúp Hai Bà Trưng đánh giặc cứu nước.

Tương truyền năm 16 tuổi, Thiều Hoa đến tu tại chùa Phúc Thánh - Hiền Quan. Nghe tin Trưng Trắc dấy binh khởi nghĩa, Thiều Hoa tập hợp được đội quân 500 người, hàng ngày luyện tập võ nghệ, chơi trò đánh phết, phóng lao, rồi về Hát Môn tụ nghĩa, đứng dưới cờ của Hai Bà Trưng, được Trưng Trắc phong làm “Đông cung tướng quân” lĩnh ấn tiên phong về Luy Lâu đánh Tô Định.

Đi lễ đầu năm là thói quen, phong tục và vốn là nét văn hóa đẹp của người dân. Nhưng gần đây, một tình trạng rất đáng lên án là không ít người tham gia lễ hội chỉ nghĩ đến bản thân, quyền lợi cá nhân. Họ đi trẩy hội chùa chiền mà mang tâm niệm cầu cho thật nhiều lợi lộc về mình. Nghe nói có lộc may mắn là tranh cướp đến đánh nhau sứt đầu mẻ trán mà không nghĩ rộng ra, lộc cướp kiểu ấy liệu có đem lại niềm vui, sung túc, may mắn cho chủ nhân? Nhiều người tham gia lễ hội mà không hiểu được tính linh thiêng, ý nghĩa nhân văn cao cả, nhân đạo của lễ hội, chỉ lấy ý thức cá nhân để tranh giành quyền lợi với cộng đồng.

Đầu tháng 3 vừa qua, tại lễ hội “Cướp phết cầu may” ở xã Hiền Quan, nhiều người đã tranh cướp “phết” đến độ biến lễ hội thành một “trường đấu võ”. Trước đó, hội cướp phết (Vĩnh Phúc), cướp hoa tre (hội Gióng - Hà Nội) cũng đã sinh ẩu đả, cướp giật, thượng cẳng chân hạ cẳng tay... khiến không ít người đau lòng.

Họ quên mất, theo truyền tích, người xưa thường treo phần thưởng trên cây nêu cao và mọi người trèo lên đó để “cướp” lộc về nhà. Phải là người có tài, có sức khỏe, nhanh nhẹn mới lấy được. Trò cướp lộc vốn rất lành mạnh, vui tươi. Còn cướp “phết” thì lộc đem về trong tiếng hò reo, cổ vũ của mọi người mới thật sự đem lại cho chủ nhân may mắn, khỏe mạnh suốt năm. Việc “cướp” chỉ mang tính tượng trưng, may rơi vào tay người nào người đó được mới có lộc là ý nghĩa chính. Vậy mà không ít người nhìn nhận tục lệ “cướp lộc cầu may” theo kiểu dung tục, dùng bạo lực đánh lộn để mong có được. Điều đó thể hiện rõ sự mê tín, lòng tham vật chất khiến con người mê muội mà bất chấp quy định lễ hội, tình cảm giữa những con người cùng hướng đến văn hóa tâm linh.

Việc giành giật “lộc” bất chấp sinh mạng đồng loại như cảnh tượng đã diễn ra liệu “thánh mẫu” nhìn thấy có phù hộ hay chỉ thêm đau lòng mà sinh quở trách? Hành động cướp vật thiêng dẫn đến đánh nhau không chỉ thể hiện sự xuống cấp đạo đức mà còn là coi khinh pháp luật, thụt lùi về trí tuệ, phản ánh sự thiếu văn hóa, không hiểu về phong tục tập quán và làm méo mó lễ hội vốn rất tốt đẹp xưa kia.

Lễ hội vốn là hoạt động văn hóa tinh thần vui vẻ đầu xuân. Vậy mà mang nét đẹp, niềm vui thành trò cướp bóc, đánh nhau thì cần phải xem lại để chấn chỉnh kịp thời khi nó còn chưa thành “phong trào”. Đây là cách hành xử phản cảm, lạc hậu, mù quáng. Và dĩ nhiên, sẽ chẳng thánh thần nào phù hộ cho người có lộc bằng tranh cướp, dùng những khuôn mặt giận dữ để đoạt lộc như thế. Ai cũng mong cầu bản thân, gia đình hạnh phúc, thịnh vượng nhưng đừng chỉ chờ vào đi lễ cầu may...

Tổ chức lễ hội đã khó nhưng duy trì được lễ hội để giữ thuần phong mỹ tục, giữ vẻ đẹp truyền thống còn khó hơn nhiều. Vì thế, để làm được điều đó, trước hết chúng ta cần phải tăng cường tuyên truyền, giáo dục trong cộng đồng cùng hiểu rằng, đưa tiền đút lót, hối lộ, mua chuộc thần thánh hay cướp giật lễ vật đều là những việc không đúng, không đem lại may mắn cho bất kỳ ai.

Và một điều quan trọng hơn là đừng vì những “con sâu” mà a dua rồi làm mất đi vẻ đẹp của những lễ hội, vốn là niềm tự hào của nhiều vùng, miền. Để đến mức không thể kiểm soát mà các địa phương phải cấm tổ chức (Như Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch từng khẳng định) thì hậu thế sẽ không còn được “trẩy hội mùa xuân” nữa mà chỉ còn nghe nói đến lễ hội qua lời truyền kể hoặc sách báo. Nếu điều đó xảy ra thì thật đau lòng!           

Ngọc Tú