Hoàn thiện Dự thảo Luật Nghĩa vụ quân sự (sửa đổi): Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và công bằng xã hội

BPO - Chiều 9-6, tại Hà Nội, Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị Ban soạn thảo Luật Nghĩa vụ quân sự (NVQS) (sửa đổi). Trung tướng Nguyễn Quốc Khánh, Phó Tổng tham mưu trưởng, Phó trưởng Ban soạn thảo Luật NVQS (sửa đổi) chủ trì hội nghị. Dự hội nghị có các đại biểu là thành viên của Ban Soạn thảo, Tổ soạn thảo Luật NVQS (sửa đổi).

 Sự cần thiết ban hành Luật NVQS (sửa đổi)

Luật Nghĩa vụ quân sự (NVQS) được Quốc hội khóa VII thông qua tại kỳ họp thứ hai ngày 30-12-1981; đã sửa đổi, bổ sung năm 1990, năm 1994, năm 2005. Sau nhiều năm triển khai thực hiện, Luật NVQS đã đi vào cuộc sống, là cơ sở pháp lý bảo đảm cho công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ đối với Tổ quốc theo quy định của Hiến pháp, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. 

Tuy nhiên, Luật NVQS hiện hành đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập chưa phù hợp với thực tiễn gây khó khăn trong tổ chức thực hiện, ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng quân đội. Bởi vì, Luật NVQS hiện hành quy định thời hạn phục vụ tại ngũ trong thời bình của hạ sĩ quan, binh sĩ là 18 tháng và 24 tháng, chưa đảm bảo được công bằng về thời hạn phục vụ tại ngũ của công dân.
 
Đối với thời gian phục vụ tại ngũ 18 tháng, do thời hạn phục vụ tại ngũ ngắn đã không đảm bảo được chương trình, nội dung huấn luyện về chính trị, quân sự và rèn luyện nâng cao bản lĩnh chiến đấu của quân nhân, ảnh hưởng đến chất lượng huấn luyện, SSCĐ của quân đội. Mặt khác, hằng năm phải tổ chức tuyển quân và giải quyết xuất ngũ hai đợt đã chi phối, ảnh hưởng tới thực hiện các nhiệm vụ khác, gây tốn kém về vật chất, thời gian của các địa phương, đơn vị và nhân dân; không đủ thời gian để tạo nguồn phát triển đảng viên trong quân đội, để khi xuất ngũ về địa phương góp phần tạo nguồn cán bộ cơ sở cho địa phương và tăng lỷ lệ đảng viên ở các đơn vị dự bị động viên (DBĐV), nên chưa đáp ứng được yêu cầu nâng cao chất lượng, sức chiến đấu của các đơn vị DBĐV. 

Bên cạnh đó, Luật NVQS hiện hành quy định đối tượng tạm hoãn gọi nhập ngũ đối với học sinh, sinh viên đang học tập tại trường THPT, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học trong thời bình quá rộng. Do đó, công dân được tạm hoãn gọi nhập ngũ hằng năm chiếm tỷ lệ lớn so với tổng số công dân trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ, gây khó khăn cho các địa phương trong quá trình xét duyệt gọi nhập ngũ; việc tuyển chọn và gọi nhập ngũ công dân có trình độ học vấn cao vào phục vụ tại ngũ trong quân đội chưa nhiều. Cá biệt, một số công dân đã lợi dụng chính sách tạm hoãn gọi nhập ngũ để trốn tránh thực hiện NVQS, gây bất bình trong nhân dân và ảnh hưởng đến chất lượng tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ. Mặt khác, quân nhân chuyên nghiệp (QNCN) được quy định trong Luật NVQS hiện hành là không phù hợp, vì QNCN không thuộc đối tượng thực hiện nghĩa vụ phục vụ tại ngũ có thời hạn; là đối tượng thực hiện NVQS tự nguyện phục vụ tại ngũ theo chế độ chuyên nghiệp. Vì vậy, đối với QNCN cần phải có văn bản quy phạm pháp luật khác quy định về chế độ phục vụ cho phù hợp.

Các đại biểu phát biểu đóng góp vào dự thảo Luật NVQS (sửa đổi)

Thanh niên huyện Tiên Lãng (TP Hải Phòng) hăng hái lên đường nhập ngũ đợt 1-2014

Từ những lý do nêu trên, nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý và để Luật NVQS đi vào cuộc sống, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong giai đoạn cách mạng mới, việc sửa đổi Luật NVQS hiện hành là rất cần thiết.

Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp

Thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2013, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ký Công văn số 2669/BQP-TM ngày 10-4-2014 đề nghị các bộ, cơ quan ngang bộ, các địa phương và đơn vị tham gia ý kiến đối với dự án Luật NVQS (sửa đổi). Đến nay, Cơ quan thường trực Ban soạn thảo đã nhận được 101/116 ý kiến tham gia bằng văn bản của: 9 bộ, cơ quan ngang bộ; 54 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 38 đơn vị quân đội. Cơ quan Thường trực và Tổ Biên tập Ban Soạn thảo đã nghiên cứu ý kiến tham gia và hoàn chỉnh dự thảo Luật NVQS (sửa đổi). Các ý kiến tham gia cơ bản thống nhất với tên gọi, phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, nội dung và bố cục của dự thảo Luật NVQS (sửa đổi). Theo đó Luật NVQS (sửa đổi), gồm 9 chương, 70 điều quy định chi tiết về các quy định.

Theo Trung tướng Nguyễn Quốc Khánh, quan điểm về việc sửa đổi của Luật NVQS, nhằm bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất với hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, tính khả thi của pháp luật, thể hiện tính đặc thù quân sự. Đó là văn bản pháp lý giải quyết và thực hiện tốt công bằng xã hội trong việc thực thi NVQS của công dân, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế của đất nước. Theo đó, việc xây dựng dự thảo phải kế thừa những nội dung còn phù hợp, sửa đổi nội dung còn vướng mắc bất cập trong quá trình thực hiện, bổ sung những nội dung mới để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Qua đó làm rõ trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của tổ chức, cá nhân trong việc thực thi Luật NVQS, đảm bảo tính khả thi và ổn định lâu dài.

Thay mặt Ban Soạn thảo, Thiếu tướng Tô Viết Báo, Cục trưởng Cục Quân lực đã báo cáo kết quả tiếp thu ý kiến các bộ, cơ quan ngang bộ và các địa phương, đơn vị tham gia dự thảo Luật NVQS (sửa đổi). Tại hội nghị, các đại biểu nhất trí cao với dự thảo Luật NVQS (sửa đổi) và tập trung thảo luận các vấn đề: Quy định về thời hạn phục vụ tại ngũ thời bình của nam công dân theo ba phương án: 12, 18 và 24 tháng; Đối tượng tạm hoãn thời bình; Tên gọi hạ sĩ quan- binh sĩ (HQS-BS) hay hạ sĩ quan-chiến sĩ (HQS-CS); Xem xét nghĩa vụ dân sự thay thế NVQS.

Đối với quy định thời gian phục vụ tại ngũ, Thiếu tướng Phạm Tiến Hạc, Phó cục trưởng Cục Cán bộ cho rằng: “Hiện nay, các quân chủng, binh chủng ngày càng hoàn thiện và được trang bị vũ khí, khí tài hiện đại, đòi hỏi phải tăng thời gian huấn luyện làm chủ vũ khí, trang bị hiện đại, bảo đảm SSCĐ và chiến đấu thắng lợi. Do đó, việc tăng thời hạn phục vụ tại ngũ trong thời bình của hạ sĩ quan, binh sĩ từ 18 tháng lên 24 tháng để đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới là rất cần thiết”. Giải trình vấn đề này, Thiếu tướng Tô Viết Báo đưa ra dẫn chứng rất cụ thể, nếu thực hiện một trong ba ý kiến trên, không đảm bảo được chất lượng huấn luyện, SSCĐ và chiến đấu của các đơn vị quân đội. Bởi lẽ, thời gian phục vụ ngắn, mỗi năm phải tổ chức tuyển quân, giải quyết xuất ngũ hai đợt, gây khó khăn và tốn kém ngân sách, thời gian của địa phương, đơn vị và nhân dân. Mặt khác, nếu giảm thời hạn phục vụ tại ngũ xuống 12 tháng thì ngân sách để đảm bảo tăng gần hai nghìn tỷ đồng; thời hạn phục vụ tại ngũ 18 tháng ngân sách tăng 1,3 nghìn tỷ đồng Việt Nam so với thời hạn phục vụ tại ngũ 18 tháng và 24 tháng như hiện nay, do số lượng tuyển quân và xuất ngũ tăng gấp đôi (đối với thời hạn phục vụ tại ngũ 12 tháng), tăng 1,5 lần (đối với thời hạn phục vụ tại ngũ là 18 tháng). Vì vậy, thời hạn phục vụ tại ngũ 24 tháng như dự thảo Luật xác định là phù hợp với tình hình hiện nay, góp phần bảo đảm công bằng về thời gian phục vụ tại ngũ của công dân.

Về sửa đổi, bổ sung điểm e Khoản 1 Điều 29 Luật NVQS hiện hành quy định về đối tượng tạm hoãn gọi công dân nhập ngũ thời bình, có ý kiến đề nghị giữ nguyên quy định của Luật hiện hành là phù hợp. Thảo luận tại hội nghị, đại đa số các ý kiến cho rằng, nếu quy định đối tượng tạm hoãn gọi nhập ngũ thời bình như Luật hiện hành là rất rộng; chất lượng tuyển quân thấp. Do vậy, riêng đối tượng là học sinh, sinh viên, Luật NVQS (sửa đổi) chỉ quy định tạm hoãn gọi nhập ngũ học sinh đang học phổ thông, sinh viên đang học chương trình đào tạo đại học hệ chính quy trong hệ thống giáo dục quốc dân. Quy định này nhằm tăng chất lượng tuyển quân và góp phần bảo đảm công bằng xã hội về thực hiện NVQS của công dân; tránh tình trạng tạo kẽ hở cho công dân trốn tránh thực hiện NVQS. Đối với công dân đang học chương trình đào tạo đại học được ưu tiên tạm hoãn gọi nhập ngũ nhằm tạo nguồn lực phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa; sau khi tốt nghiệp sẽ gọi nhập ngũ để nâng cao chất lượng xây dựng quân đội. Đối với công dân đang học tập tại các nhà trường hoặc trúng tuyển vào các nhà trường thuộc các cơ sở giáo dục không thuộc đối tượng tạm hoãn gọi nhập ngũ, được gọi nhập ngũ và bảo lưu kết quả để sau khi hoàn thành nghĩa vụ phục vụ tại ngũ sẽ được các nhà trường thuộc các cơ sở giáo dục tiếp nhận để tiếp tục học tập.

Về việc thống nhất tên gọi HSQ-BS và HQS-CS, tuy còn một số ý kiến khác nhau, nhưng về cơ bản tên gọi HSQ-CS là phù hợp với bản chất, hình ảnh người chiến sĩ trong quân đội hơn. Do đó, nội dung này Ban Soạn thảo sẽ tiếp tục lấy ý kiến đóng góp để hoàn chỉnh vào dự thảo.

Đề cập về ý kiến cho rằng phải quy định nghĩa vụ thay thế NVQS vào dự thảo Luật NVQS (sửa đổi), Ban Soạn thảo đã đưa ra dẫn chứng về quy định thực hiện NVQS ở một số nước trên thế giới. Qua nghiên cứu tham khảo, thấy rằng quy định đối tượng được thực hiện nghĩa vụ thay thế NVQS trên thế giới là rất ít. Đại biểu, Lê Việt Hương, Phó vụ trưởng Vụ Pháp Chế Bộ Y tế, cho rằng, đối với Việt Nam, NVQS là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong quân đội. Nếu quy định nghĩa vụ dân sự thay thế NVQS sẽ trái với quy định của Hiến pháp; làm mất ý nghĩa thiêng liêng về NVQS là nghĩa vụ vẻ vang của công dân đã thấm sâu vào cuộc sống của nhân dân và cả dân tộc Việt Nam”.

Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Đoàn Phúc Thịnh, Phó vụ trưởng Vụ Quốc phòng và An ninh của Quốc hội khóa XIII cho rằng trong điều kiện kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì việc thực hiện nghĩa vụ thay thế NVQS rất khó khăn, nếu được quy định vào Luật sẽ không có tính khả thi. Vì vậy, đề nghị cho giữ nguyên như dự thảo.

Kết thúc hội nghị, Trung tướng Nguyễn Quốc Khánh đánh giá đánh giá cao, biểu tinh thần trách nhiệm của Cơ quan Thường trực Ban soạn thảo Luật NVQS (sửa đổi) đã triển khai dự thảo Luật bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng, công phu. Trên cơ sở các ý kiến tham gia đóng góp, đồng chí Phó trưởng Ban Soạn thảo yêu cầu Cơ quan Thường trực nghiêm túc tiếp thu, bổ sung, hoàn thiện Dự thảo để trình các cấp có thẩm quyền và thông qua Quốc hội đúng thời gian quy định. 

Nguồn QĐND