Hình sự hóa hành vi trục lợi bảo hiểm là cần thiết

BP - Trong dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi đã được Chính phủ trình Quốc hội và gửi lấy ý kiến toàn dân, trong đó có quy định 10 tội danh thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính (tăng 2 tội danh so với luật năm 1999). Liên quan đến lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm, dự thảo đã bổ sung 4 tội danh mới: Tội trục lợi trong kinh doanh bảo hiểm (Điều 217); Tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 218); Tội gian lận bảo hiểm y tế (Điều 219); Tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động (Điều 220).

Theo đó, Điều 217 trong dự thảo có quy định như sau: Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây chiếm đoạt tiền bảo hiểm có giá trị từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng thì bị phạt tiền gấp từ 2 đến 3 lần số tiền đã chiếm đoạt hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm: Làm sai lệch thông tin khi sự kiện bảo hiểm đã xảy ra; Tự gây thiệt hại về tài sản, sức khỏe của mình để hưởng bảo hiểm trừ trường hợp luật quy định khác; Lập hồ sơ giả, hiện trường giả hoặc thay đổi tình tiết về tổn thất, sự kiện bảo hiểm; Khai tăng hoặc khai khống mức độ tổn thất, sự kiện bảo hiểm. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tiền từ 3 đến 5 lần số tiền bảo hiểm bị chiếm đoạt hoặc bị phạt tù từ 1 đến 5 năm: Có tổ chức; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn; Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm; Trục lợi số tiền bảo hiểm có giá trị từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ 5 đến 10 năm: Trục lợi số tiền bảo hiểm có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên; Tái phạm nguy hiểm. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm. Người phạm tội có thể được miễn trách nhiệm hình sự nếu thuộc các trường hợp sau đây: Phạm tội lần đầu và tự thú; Trước khi xét xử đã nộp toàn bộ số tiền bảo hiểm chiếm đoạt; Tích cực khắc phục một phần hoặc toàn bộ thiệt hại xảy ra.

Qua tìm hiểu nội dung của 4 điều liên quan đến hành vi trục lợi bảo hiểm mới được bổ sung trong dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi, tôi hoàn toàn nhất trí với ban soạn thảo. Vì trong dự thảo đã quy định rõ thủ đoạn, hành vi vi phạm của người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan bảo hiểm, trong bệnh viện và vai trò của những người là chủ mưu, người đồng phạm. Đồng thời, trong dự thảo luật cũng đã quy định rõ khung hình phạt đối với mức độ sai phạm của từng đối tượng, từng hành vi vi phạm và hậu quả của hành vi vi phạm đó.  

Thứ hai là vì theo Bộ Tài chính cho biết, hiện nay số vụ trục lợi bảo hiểm phát hiện ngày càng nhiều, gia tăng nhanh qua các năm. Đồng thời, hành vi trục lợi bảo hiểm đã, đang xảy ra ở hầu hết các loại hình nghiệp vụ bảo hiểm. Đồng thời hành vi này không còn xảy ra rời rạc, riêng lẻ mà ngày càng tinh vi, phức tạp. Thậm chí có nhiều trường hợp cấu kết, thông đồng giữa khách hàng, nhân viên của doanh nghiệp bảo hiểm, đại lý bảo hiểm, bên thứ ba có liên quan như nhân viên giám định, bác sĩ, cơ sở khám chữa bệnh, các cơ sở sửa chữa xe... Và những hành vi này đang làm mất dần niềm tin của khách hàng, của nhà đầu tư vào doanh nghiệp bảo hiểm, ảnh hưởng đến chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong giai đoạn 2007-2014, tổng số vụ trục lợi bảo hiểm đã phát hiện và có bằng chứng cụ thể để từ chối chi trả bảo hiểm là gần 64 ngàn vụ, tăng trung bình 31,3%/năm. Tổng số tiền trục lợi khoảng 850 tỷ đồng, trung bình gần 110 tỷ đồng/năm. Đó là chưa kể đến số hồ sơ bồi thường có dấu hiệu trục lợi nhưng doanh nghiệp bảo hiểm không có bằng chứng rõ ràng để từ chối chi trả nên vẫn thực hiện chi trả bảo hiểm. Thế nhưng đến thời điểm hiện nay, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền hầu như chưa xử phạt được các trường hợp liên quan đến hành vi trục lợi bảo hiểm. Bên cạnh đó, hiện chưa có quy định riêng về xử lý hình sự đối với hành vi trục lợi bảo hiểm, mà cơ quan chức năng đang vận dụng các quy định về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản; tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan tổ chức; tội tham ô tài sản... trong Bộ luật Hình sự để xử lý hành vi trục lợi bảo hiểm. Tuy nhiên, các tội danh này chưa phản ánh đúng bản chất và đặc trưng của hành vi trục lợi, do đó rất khó áp dụng trong thực tế.

Do đó, khi các quy định về tội danh trục lợi trong dự thảo luật được thông qua, cơ quan điều tra sẽ dễ dàng vào cuộc. Đồng thời, quy định này cũng mang tính răn đe người có ý định vi phạm..., tạo điều kiện cho thị trường bảo hiểm phát triển lành mạnh. Tuy nhiên, tôi cũng đề nghị ban soạn thảo cần bỏ nội dung quy định tại Khoản 4, Điều 217 về miễn trách nhiệm hình sự đối với tội danh trục lợi bảo hiểm nhằm tranh sự chồng chéo trong luật. Vì những quy định này đã  nằm trong quy định tại Điều 51, Điều 54 của dự thảo luật. Bên cạnh đó, trong dự thảo luật cũng cần quy định rõ thời điểm để xác định tội danh. Và tôi đề xuất nên tính từ thời điểm khách hàng hoàn thành hồ sơ yêu cầu bồi thường với ý định trục lợi, như vậy mới có thể xử lý dứt điểm hành vi phạm tội này.

N.V