Hát ru của đồng bào Xêtiêng - Lưu giữ tâm hồn trẻ thơ

BP - Hát ru là thể loại hát dân gian có mặt ở hầu khắp các tộc người sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam. Đây là một thể loại âm nhạc phản ánh đặc điểm cư trú gắn liền với đời sống nương rẫy, săn bắt, hái lượm của cư dân. Nếu người Kinh gọi là hát ru con, ru em hoặc hò ru con; các dân tộc sinh sống trên đại ngàn Trường Sơn và Tây nguyên gọi là hát ru con; thì người Xêtiêng ở Bình Phước gọi là Yen coln (hát ru). Cũng giống các dân tộc sinh sống ở dãy Nam Trường Sơn, đối tượng hát ru của đồng bào Xêtiêng Bình Phước là những đứa con, nhưng đôi lúc cũng là hát cho chính mình, hoặc gửi gắm cho ai đó. Các bà mẹ Xêtiêng thường ẵm con trên tay hoặc địu trên lưng để hát ru con ngủ khi lên nương, rẫy.

Chị Axia (con gái già làng Điểu Lên) ở thôn Bom Bo, xã Bình Minh (Bù Đăng) cho biết: Từ nhỏ chị đã được nghe hát ru. Chị được bà cho biết, hát ru thường kể về nỗi khổ cực, nhọc nhằn của người mẹ. Đồng thời dạy con biết yêu thiên nhiên, núi rừng; biết tránh cái ác, làm cái thiện; giữ gìn bon, sóc, làng và hy vọng đời con tươi sáng hơn. Những tâm tư tình cảm đó được diễn tả như sau: À ơi con ngủ ngoan để mẹ lại làm rẫy/ À ơi con ngủ yên gió thổi ngược bên dòng suối vắng/ Đừng khóc nữa con ơi, có con nai, con hươu đứng nhìn con đó/ Con cá dưới suối, gốc cây trong rừng cũng đang nhìn con đó/ À ơi ngủ ngon bên gốc đa rừng con nhé!

Nhạc điệu trong lời ru thường được người mẹ lấy từ những thứ đồ vật, cây cối, con vật xung quanh để đứa trẻ cảm nhận được cuộc sống hàng ngày. Lời ru hòa nhịp với tiếng kẽo kẹt của tai nôi đưa đứa trẻ chìm vào giấc ngủ yên lành.

Bên cạnh hát ru, đồng bào Xêtiêng còn có loại hình hát Pơn rao, Tâm pớt, Lo dô, Ot nrong, kể về những câu chuyện trong gia phả, dòng họ và lịch sử của dòng tộc hoặc các hoạt động cộng đồng, về trái đất, mặt trăng, mặt trời...

Hát ru mang tính truyền miệng, sẽ mất đi khi những người già “khuất núi”. Phải làm thế nào để những người mẹ Xêtiêng trẻ biết hát ru con ngủ, truyền cho con những giá trị văn hóa dân gian ngay từ lúc nằm nôi là vấn đề đặt ra hiện nay. Cuộc sống hiện đại khiến con người cuốn theo những cái mới và hát ru đang bị lãng quên. Hãy cất lên lời ru để nuôi dưỡng và bồi đắp tâm hồn con trẻ lớn lên đầy ắp ước mơ và khát vọng.                        

Hoàng Nguyên