Hàng rào kỹ thuật với hạt điều

BP - Theo số liệu của cơ quan chức năng, 3 tháng đầu năm 2019 xuất khẩu hạt điều cả nước đạt 78 ngàn tấn, trị giá 625 triệu USD, tăng 4,7% về lượng, nhưng giảm 17,2% về trị giá so với 3 tháng đầu năm 2018. Nguyên nhân do giá điều xuất khẩu giảm mạnh. Đây là thông tin không vui đối với không chỉ nông dân trồng điều trên địa bàn tỉnh, mà còn đặt ra nhiều vấn đề khác.

Với 138 ngàn ha, nếu tính cả diện tích xen canh thì đạt xấp xỉ 180 ngàn ha, Bình Phước có diện tích và sản lượng điều lớn nhất, tương đương khoảng 50% cả diện tích và sản lượng điều cả nước. Sau 2 năm 2016, 2017 tăng cao và năm 2018 vẫn giữ được giá tốt, đầu vụ năm 2019 giá điều tươi đã giảm đáng kể, từ khoảng 40 ngàn đồng/kg năm 2018, đầu vụ năm 2019 còn khoảng 30 ngàn đồng/kg và ngày 9-4 chỉ còn 20 ngàn đồng/kg. Bình Phước cũng có hơn 70 ngàn hộ dân trồng điều, chiếm khoảng 1/3 số hộ trong toàn tỉnh và là nguồn thu nhập chính của hàng chục ngàn hộ dân. Bình Phước cũng là địa phương có số nhà máy sản xuất và sản lượng chế biến điều xuất khẩu nhiều nhất cả nước. Vì thế, giá điều giảm Bình Phước cũng bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Giá giảm tác động tới ngành điều ở các nhóm đối tượng chính gồm người trồng điều, doanh nghiệp ngành điều và các dịch vụ đi kèm. Kéo theo đó là kim ngạch xuất nhập khẩu và thu ngân sách. Đặc biệt, một phần rất lớn trong số 70 ngàn hộ trồng điều của Bình Phước là những gia đình còn nhiều khó khăn, nên sự tác động đó càng lớn hơn. Sau 2 năm liền bị sâu bệnh hại tấn công khiến năng suất sụt giảm mạnh và phải đầu tư nhiều hơn, khi vườn vừa phục hồi cho sản lượng đi vào ổn định thì giá lại giảm, có thể thấy nông dân trồng điều đã liên tiếp gặp khó. Bình Phước là vùng điều trọng điểm của cả nước. Điều cũng là cây trồng chủ lực của tỉnh. Vì thế, hơn bao giờ hết, lúc này cây điều, ngành điều Bình Phước rất cần có sự quan tâm đúng mức của các cấp lãnh đạo và của cơ quan chức năng từ Trung ương đến tỉnh.

Từ năm 2006 đến nay, sau khi làm chủ công nghệ chế biến, Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu điều lớn nhất thế giới và Bình Phước cũng dần trở thành thủ phủ của ngành điều Việt Nam. Sự lớn mạnh trong xuất khẩu cũng khiến Việt Nam trở thành nước nhập khẩu điều thô lớn nhất thế giới, năm 2018 chiếm khoảng 70% sản lượng chế biến và Bình Phước cũng trở thành địa phương nhập khẩu điều về chế biến lớn nhất. Tuy nhiên, một trong những vấn đề đặt ra là chất lượng điều nhập khẩu đã không được kiểm soát chặt chẽ, ảnh hưởng rất lớn đến giá hạt điều nội địa của Việt Nam, của Bình Phước và giá xuất khẩu ra thế giới. Bởi không giống nhiều mặt hàng khác, cho đến nay ngành điều chưa có được tiêu chuẩn nhập khẩu đối với mặt hàng này.

Đưa ra tiêu chuẩn kỹ thuật - hay thường gọi là hàng rào kỹ thuật đối với một mặt hàng nhập khẩu là việc hết sức bình thường, đặc biệt đối với mặt hàng có sản lượng nhập khẩu lớn, kim ngạch lớn, tác động lớn như hạt điều. Việc kiểm soát nhập khẩu - đầu vào chế biến chưa tốt dẫn tới danh tiếng chất lượng hạt điều Bình Phước, hạt điều Việt Nam bị lợi dụng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến ngành điều Việt Nam dù xuất khẩu lớn nhất thế giới nhưng lại không chi phối được giá thị trường mà phụ thuộc vào chất lượng điều nhập cũng như doanh nghiệp mua lại sản phẩm điều do Việt Nam sản xuất. Đây là vấn đề mà ai cũng thấy, nhưng lời giải cho bài toán này cần được bắt đầu từ chính tổ chức hiệp hội điều và từ chính thủ phủ của cây điều, ngành điều Bình Phước.

Trần Phương