Góp ý kiến cho dự thảo luật tố cáo

Tại kỳ họp lần thứ 2, Quốc hội khóa XIII đang diễn ra ở thủ đô Hà Nội, các đại biểu sẽ thảo luận và thông qua Dự thảo Luật Tố cáo, Luật Khiếu nại. Nhân dịp này, người viết bài này xin có ý kiến đóng góp về quyền khiếu nại, tố cáo của tổ chức, đơn vị trong dự thảo của Luật Tố cáo:

* Quyền tố cáo của cơ quan, tổ chức:

Khoản 2, Điều 2 của Dự thảo Luật Khiếu nại có nêu: “Người khiếu nại là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức thực hiện quyền khiếu nại;”. Với quy định này thì cả công dân, cán bộ, công chức và cơ quan, đơn vị đều có quyền khiếu nại. Còn ở Khoản 4, Điều 3 của Dự thảo Luật Tố cáo lại có quy định: “Người tố cáo là công dân thực hiện quyền tố cáo”. Như vậy, tổ chức và cơ quan chỉ có quyền khiếu nại chứ không có quyền tố cáo. Nếu quy định như trên là không phù hợp vì trong thực tế hiện nay có những hành vi vi phạm pháp luật của một cá nhân nhưng gây thiệt hại cho cả một tập thể cơ quan, tổ chức. Nhưng nếu tổ chức, đơn vị ấy không có quyền tố cáo thì hoàn toàn không hợp lý.

Ví dụ như một hành vi vi phạm pháp luật của công chức ở Sở Kế hoạch - Đầu tư hay trong ngành thuế, hải quan có thể làm cho một doanh nghiệp bị phá sản và tập thể những người lao động trong doanh nghiệp đó bị mất việc làm. Bên cạnh đó, trong thực tế đã có những nhà báo, tờ báo phản ánh sai sự thật làm cho doanh nghiệp không tiêu thụ được sản phẩm và sản xuất bị đình đốn. Vì vậy, không thể không cho các cơ quan, tổ chức được là chủ thể tố cáo. Tất nhiên, khi cơ quan hay tổ chức là chủ thể tố cáo thì người đứng đầu hoặc người đại diện theo pháp luật cơ quan, đơn vị đó phải đại diện cho cơ quan, tổ chức của mình ký đơn tố cáo và đây không phải là tố cáo với tư cách cá nhân.

Từ phân tích trên, người viết xin đề nghị bổ sung đối tượng có quyền tố cáo là cơ quan, tổ chức. Và trong Khoản 4, Điều 3 của Dự thảo Luật Tố cáo cần được sửa đổi như sau: “4. Người tố cáo là cơ quan, tổ chức, công dân thực hiện quyền tố cáo”. Lẽ tất nhiên là cùng với việc sửa đổi, bổ sung như trên thì các điều khoản khác có liên quan của dự thảo luật cũng sẽ được chỉnh sửa, bổ sung tương ứng. Cụ thể là các chế tài nhằm ngăn chặn hành vi tố cáo sai sự thật đối với cơ quan, tổ chức.

* Không nên phủ định với tất cả tố cáo nặc danh:

Thực tế ở nước ta từ nhiều năm nay cho thấy có không ít đơn, thư tố cáo của công dân nhưng không ghi những thông tin cần thiết về họ tên, địa chỉ của người tố. Loại đơn thư này còn được gọi là tố cáo nặc danh. Vì sao có hiện tượng này? Có thể có không ít trường hợp mượn danh tố cáo để vu cáo. Song, nguyên nhân cơ bản vẫn là người tố cáo lo sợ bị trả thù. Vì pháp luật nước ta chưa có những biện pháp hiệu quả để bảo vệ người tố cáo.

Hơn nữa, khác với những hành vi bị khiếu nại, những hành vi bị tố cáo thường là hành vi vi phạm pháp luật, có thể dẫn đến một vụ án hình sự và kẻ bị tố cáo sẽ trả thù rất kiên quyết, tinh vi. Bên cạnh đó, chúng ta không thể phủ nhận rằng, có khá nhiều đơn tố cáo nặc danh cung cấp những thông tin chi tiết, cụ thể về hành vi vi phạm pháp luật của người bị tố cáo. Và dù Luật Tố cáo quy định không tiếp nhận các đơn tố cáo nặc danh thì đơn tố cáo loại này vẫn cứ xuất hiện.

Từ những phân tích trên, thiết nghĩ không nên phủ định tất cả những tố cáo nặc danh. Ngược lại, cần quy định trong luật “những đơn tố cáo nặc danh phải được tiếp nhận sau đó chuyển cho các cơ quan thanh tra, điều tra xem xét, sử dụng như những thông tin cần thiết”.

* Người bị tố cáo trở thành người giải quyết tố cáo:

Tạ Khoản 1, Điều 13 quy định: “Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan, tổ chức nào thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức đó có trách nhiệm giải quyết”. Tương tự như vậy, tại Khoản 2, Điều 13 quy định: “Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của nhiều cơ quan, tổ chức trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức trực tiếp quản lý cán bộ, công chức, viên chức bị tố cáo có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan giải quyết tố cáo”.

Nếu quy định như trên thì sẽ trở thành vô nghĩa khi giao cho người bị tố cáo thẩm quyền giải quyết việc tố cáo những hành vi vi phạm pháp luật của chính mình (hoặc cơ quan mình). Nói cách khác, điều đó có nghĩa là đặt “bị cáo” vào ghế “quan tòa”, giao cho trọng tài có quyền “vừa đá bóng, vừa thổi còi”. Khi đó, việc giải quyết tố cáo đúng các quy định của pháp luật và việc giữ bí mật, bảo vệ người tố cáo cũng chỉ tồn tại trong... văn bản luật và hiệu quả của việc giải quyết tố cáo cũng bị triệt tiêu. Vì khi cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan có hành vi vi phạm pháp luật thì người đứng đầu cơ quan đó bị liên đới trách nhiệm.

Vì vậy, theo suy nghĩ của tôi, Khoản 1, Điều 13 cần được viết lại như sau: “1. Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan, tổ chức cấp dưới thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp có trách nhiệm giải quyết.

Và Khoản 2, Điều 13 viết lại như sau: “2. Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý của nhiều cơ quan, tổ chức trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ thì người đứng đầu cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp quản lý cán bộ, công chức, viên chức bị tố cáo có trách nhiệm phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan giải quyết tố cáo”.

Luật gia: Nhật Minh