Góp ý Điều 181 dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi: Không thủy chung thì xử thế nào?

BP - Theo quy định tại Điều 19 của Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành thì: Vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, chung thủy, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau; cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình. Như vậy, nếu có ai đó vi phạm nghĩa vụ này với hành vi không thủy chung thì xử lý thế nào?

Và câu hỏi trên đây đã, đang làm đau đầu những người “cầm cân nảy mực”, những người bảo vệ pháp luật, bảo vệ công lý. Vì những quy định của pháp luật đối với hành vi không thủy chung, hay nói đúng hơn là hành vi ngoại tình vẫn còn quá nhiều bất cập, vì không rõ ràng, thiếu cụ thể nên khó áp dụng. Và để trả lời cho câu hỏi trên, đồng thời cũng là để góp ý cho Điều 181 trong dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi, trước hết xin bắt đầu từ khái niệm của hành vi ngoại tình là gì? Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia: Ngoại tình là quan hệ tình cảm ngoài hôn nhân, với người không phải chồng hay vợ mình. Và cũng theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia thì gian dâm là hành vi đi xa hơn và cụ thể hơn của việc ngoại tình, đó là quan hệ tình cảm với người khác giới ngoài hôn nhân. Nói cách khác, gian dâm là hành vi quan hệ tình dục ngoài hôn nhân với người khác giới. Còn theo từ điển tiếng Việt của Nhà xuất bản Thanh niên, năm 2000 thì ngoại tình là: Dan díu, đi lại với người ngoài (nói người đàn ông hoặc đàn bà khi đã có vợ hoặc chồng rồi).

Nói tóm lại, cụm từ ngoại tình ở đây được hiểu là hành vi quan hệ tình dục với người khác mà người đó không phải là vợ hay chồng của mình. Thế nhưng, trong pháp luật hiện hành không có bất cứ một điều hay khoản nào quy định về tội ngoại tình. Mà trong Bộ luật Hình sự hiện hành chỉ có tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng, được quy định ở Điều 147, như sau: Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến một năm. Phạm tội trong trường hợp đã có quyết định của Tòa án tiêu hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó, thì bị phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.

Theo quy định trên đây thì chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này khi: Thứ nhất là hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng gây hậu quả nghiêm trọng. Thứ hai là người vi phạm chế độ một vợ, một chồng đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. Thứ ba là trong trường hợp đã có quyết định của tòa án tiêu hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó, thì người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng. Thế nhưng những căn cứ trên đây rất trừu tượng, thiếu rõ ràng nên trong thực tế không thể áp dụng điều luật này. Vì với căn cứ thứ nhất thì không thể hiểu như thế nào là “gây hậu quả nghiêm trọng”. Với căn cứ thứ hai thì thực tế có mấy trường hợp vi phạm chế độ một vợ, một chồng mà đã bị xử phạt hành chính. Và căn cứ thứ ba thì lại càng ít xảy ra trong thực tế.

Chính vì những bất cập trên, nên ngày 25-9-2001, Bộ Tư pháp - Bộ Công an - Tòa án nhân dân tối cao - Viện Kiểm sát nhân dân tối cao số đã ban hành Thông tư liên tịch 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC hướng dẫn áp dụng các quy định về “các tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình” của Bộ luật Hình sự năm 1999. Tại mục số 3 của thông tư này đã quy định rõ: Chung sống như vợ chồng là việc người đang có vợ, có chồng chung sống với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà lại chung sống với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ một cách công khai hoặc không công khai nhưng cùng sinh hoạt chung như một gia đình. Việc chung sống như vợ chồng thường được chứng minh bằng việc có con chung, được hàng xóm và xã hội xung quanh coi như vợ chồng, có tài sản chung đã được gia đình cơ quan, đoàn thể giáo dục mà vẫn tiếp tục duy trì quan hệ đó... Chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này khi thuộc một trong các trường hợp sau đây: Hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng gây hậu quả nghiêm trọng. Hậu quả nghiêm trọng có thể là làm cho gia đình của một hoặc cả hai bên tan vỡ dẫn đến ly hôn, vợ hoặc chồng, con vì thế mà tự sát... Người vi phạm chế độ một vợ, một chồng đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm... Trong trường hợp đã có quyết định của Tòa án tiêu hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó, thì người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng...

Như vậy, theo quy định trong thông tư trên thì chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự một người về tội vi phạm chế độ một vợ, một chồng khi: Thứ nhất, hành vi vi phạm chế độ một vợ, một chồng gây hậu quả nghiêm trọng. Hậu quả nghiêm trọng có thể là làm cho gia đình của một hoặc cả hai bên tan vỡ dẫn đến ly hôn, vợ hoặc chồng, con vì thế mà tự sát... Thứ hai, người vi phạm chế độ một vợ, một chồng đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. Và mặc dù đã có thông tư hướng dẫn nhưng trong thực tiễn hơn 15 năm thi hành Bộ luật Hình sự năm 1999 cho thấy rất khó xử lý hình sự người ngoại tình, vì: Trong cuộc sống rất hiếm xảy ra trường hợp người đang có vợ, chồng mà “kết hôn” được với người khác. Còn đối với trường hợp “chung sống như vợ chồng”, thì các cơ quan tố tụng phải chứng minh là những người vi phạm đã có con chung, được hàng xóm và xã hội xung quanh coi như vợ chồng, có tài sản chung, đã được gia đình, cơ quan, đoàn thể giáo dục nhưng họ vẫn tiếp tục duy trì quan hệ ngoài vợ, ngoài chồng. Mà theo như quy định ở trên thì hành vi ngoại tình lén lút, không được hàng xóm và xã hội xung quanh coi như vợ chồng hoặc chưa được gia đình, cơ quan, đoàn thể giáo dục thì đều “thoát” tội này. Đó là chưa kể tới việc các cơ quan tố tụng phải chứng minh được người vi phạm có “kết hôn” hoặc có “chung sống như vợ chồng”, thì cũng phải thỏa mãn các điều kiện khác là “gây hậu quả nghiêm trọng” hoặc “đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm.

Trong khi đó, tại dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi, mà cụ thể là tại Điều 181 có quy định như sau: Người nào đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc người chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người mà mình biết rõ là đang có chồng, có vợ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm: Làm cho quan hệ hôn nhân của một hoặc hai bên dẫn đến ly hôn; Làm cho vợ, chồng hoặc con của một trong hai bên tự sát; Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. Phạm tội trong trường hợp đã có quyết định của Tòa án hủy việc kết hôn hoặc buộc phải chấm dứt việc chung sống như vợ chồng trái với chế độ một vợ, một chồng mà vẫn duy trì quan hệ đó, thì bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Xét về pháp lý và đạo lý đều cần phải được xử lý. Hơn nữa, Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 đã khẳng định, mọi hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình phải được xử lý kịp thời, nghiêm minh, đúng pháp luật. Thế nhưng, trong dự thảo Bộ luật Hình sự sửa đổi quy định về tội danh “Vi phạm chế độ một vợ, một chồng” cũng mới chỉ là việc luật hóa nội dung hướng dẫn trong Thông tư liên tịch số 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC mà thôi. Mà quy định như trên thì hành vi ngoại tình vẫn không thể bị xử lý hình sự. Do đó, tôi đề nghị ban soạn thảo cần bổ sung, sửa đổi theo hướng một khi đã xác định đúng là hành vi ngoại tình thì phải có chế tài xử lý hình sự. Có như vậy thì luật pháp cũng như các chuẩn mực đạo đức về tình nghĩa vợ chồng mới bảo đảm và Luật Hôn nhân - Gia đình mới được thực thi nghiêm.

D.V