Giải pháp phát triển bền vững ngành điều

BP - Những năm gần đây, ngành điều có nhiều chuyển biến trong khâu sản xuất. Ở giai đoạn từ năm 2003-2007, diện tích cây điều tăng cao từ 250.000 ha lên 450.000 ha. 2014 là năm thành công nhất của ngành điều Việt Nam từ trước tới nay, với 1,2 triệu tấn điều khô được chế biến.

2014 cũng là năm thứ 9 Việt Nam đứng vị trí thứ nhất về xuất khẩu điều; năm thứ tư đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD và năm đầu tiên đạt kim ngạch trên 2 tỷ USD. Cả nước đã xuất khẩu được 300.000 tấn điều nhân các loại và số sản phẩm điều chế biến sâu và sản phẩm phụ (vỏ hạt điều) đưa kim ngạch xuất khẩu của ngành đạt 2,2 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay. Mặc dù Việt Nam là quốc gia đã và đang giữ vị trí số một thế giới về xuất khẩu nhân hạt điều, nhưng tính bền vững về phát triển của ngành này vẫn rất bấp bênh, chênh vênh. Đây là nhận định của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (NN&PTNT) Cao Đức Phát tại hội nghị “Phát triển điều bền vững”, được tổ chức ngày 18-12-2014 ở tỉnh Bình Phước.

Lý do mà Bộ trưởng Cao Đức Phát đưa ra nhận định trên là do diện tích cây điều đang giảm nhanh chóng. Bình Phước vốn là thủ phủ cây điều và ngành điều của cả nước, nhưng trong thời gian qua diện tích cây điều trên địa bàn cũng giảm mạnh do sự cạnh tranh của các cây trồng khác. Cụ thể là từ năm 2011 đến cuối năm 2014, diện tích cây điều ở Bình Phước đã giảm 20.000 ha. Hiện toàn tỉnh còn 140.000 ha điều, chiếm 40% về diện tích và sản lượng thu hoạch trong mùa vụ vừa qua đạt 149.000 tấn, chiếm 40% sản lượng cả nước.

Trước thực tế ấy, vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay là làm sao nâng cao sản lượng cho cây điều. Trong thời gian qua, các nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu về giống theo hướng cây thích nghi với điều kiện môi trường thực tế, năng suất cao hơn. Một số giống mới cũng đã được đưa vào trồng đại trà ở nhiều tỉnh thành nhưng do điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu, phương pháp chăm sóc khác nhau nên chất lượng và sản lượng cũng còn hạn chế. Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, công việc cấp bách trước mắt là đẩy mạnh công tác cải tạo vườn điều. Và biện pháp tốt nhất là đẩy mạnh khâu ghép để cải tạo vườn điều. Vì nếu trồng mới thì sẽ ảnh hưởng đến đời sống của người nông dân, bởi 5-6 năm nay người trồng điều không có thu nhập.

Hiện Hiệp hội điều Việt Nam (Vinacas) đang tiến hành chương trình ghép cải tạo vườn điều tại các tỉnh. Trong năm 2014 đã triển khai tại 30 điểm ở Bình Phước và 10 điểm ở Đồng Nai, đây là những vườn có năng suất kém dưới 1 tấn/ha. Trong năm 2015 sẽ triển khai tiếp 100 điểm nữa. Tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định, bộ sẽ hỗ trợ kinh phí cho chương trình cải tạo vườn điều của Vinacas. Đồng thời, để có nguồn kinh phí đầu tư cho sản xuất lâu dài, Vinacas đang đề xuất thành lập quỹ hỗ trợ liên kết sản xuất và xuất khẩu điều với 4 nguồn thu: hỗ trợ của Nhà nước, thu 2 USD/tấn điều xuất khẩu, nguồn tài trợ và từ các nguồn khác. 50% kinh phí của quỹ sẽ tập trung cho chương trình thâm canh vườn điều và nghiên cứu giống.

Tuy nhiên, những giải pháp tích cực này chỉ trở thành động lực giúp ngành điều phát triển bền vững nếu có sự nỗ lực hỗ trợ của các địa phương và các doanh nghiệp chế biến. Đó là việc tạo ra cơ chế liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước với nhà khoa học, nhà sản xuất và nhà nông trồng điều.

Vĩnh Hòa