Dự thảo Luật Phí, lệ phí và những bất cập

BP - Ngày 28-8-2001, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa X đã ban hành Pháp lệnh Phí và lệ phí. Pháp lệnh này có hiệu lực thi hành từ 1-1-2002. Sau hơn 13 năm áp dụng vào thực tiễn, Pháp lệnh Phí và lệ phí đã bộc lộ nhiều bất cập. Chính vì vậy, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo dự án Luật Phí và lệ phí. Và tại kỳ họp lần thứ 9, Quốc hội khóa XIII đã và đang thảo luận đóng góp ý kiến cho dự thảo luật này.

Luật Phí và lệ phí quy định về danh mục phí và lệ phí; người nộp, tổ chức, cá nhân thu phí, lệ phí; nguyên tắc xác định mức thu; chế độ thu, nộp, quản lý, sử dụng phí và lệ phí; thẩm quyền và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, các tổ chức, cá nhân trong quản lý phí và lệ phí. So với pháp lệnh hiện hành, trong dự thảo Luật Phí và lệ phí đã bỏ một số loại phí và lệ phí ra khỏi danh mục, nhưng trong đó vẫn còn không ít những khoản thu của dân rất bất hợp lý. Và khoản thu phí đường bộ là một minh chứng. Bởi hiện nay dư luận có không ít ý kiến cho rằng, rất nhiều gia đình ở các vùng nông thôn trong cả nước chỉ sử dụng phương tiện xe máy cho việc đi chợ, hay đưa đón con đi học trên những tuyến đường liên thôn, liên ấp thì sao lại phải đóng phí giao thông đường bộ?

Đó là chưa kể có nhiều con đường liên thôn, liên ấp hoặc liên xã này được làm mới, nâng cấp, sửa chữa bằng nguồn vốn do chính nhân dân đóng góp. Thậm chí có những tuyền đường do người dân hiến đất để làm... nhưng họ lại còn phải đóng phí đường bộ cho xe máy thì quả là bất cập. Chưa hết, ai cũng biết rằng điều khiển xe máy thì phải sử dụng xăng. Và khi mua xăng, người dân đã trực tiếp đóng một khoản phí cho Nhà nước, nhưng lại vẫn cứ phải đóng phí đường bộ thì đúng là tận thu của dân.

Trong dự thảo luật có nhiều loại phí đọc lên thấy rất khó hiểu, vì cái gì cũng có thể đặt ra thành lệ để thu được, thu chồng, thu chéo. Cụ thể là quy định về khoản phí thuộc lĩnh vực giao thông - vận tải có quy định: Khi tàu thuyền chạy trên sông thì phải đóng phí luồng lạch, khi vào cảng thì lại phải đóng thêm phí cập cảng, phí neo đậu, phí lưu trú tàu thuyền. Mà từ xưa tới nay có tàu hay thuyền nào vào cảng mà lại không neo đậu bao giờ? Và cũng ở phần này còn có cả phí sử dụng lề, lòng đường, hè phố. Trong khi đó, Luật Giao thông đường bộ thì lại nghiêm cấm việc lấn chiếm lòng, lề đường, hè phố để buôn bán hoặc làm chỗ giữ xe...

Cũng ở phần danh mục các loại phí, lệ phí sẽ được ban hành kèm theo luật này, ở phần phí thuộc lĩnh vực y tế có quy định: Phí kiểm dịch y tế; Phí phòng, chống dịch bệnh; Phí cấp lại thẻ bảo hiểm y tế. Có nhiều ý kiến cho rằng, người dân đã đóng bảo hiểm y tế thì Nhà nước phải có trách nhiệm phòng, chống tốt dịch bệnh để người dân không bị bệnh, bảo hiểm y tế không mất tiền. Thế nhưng lại quy định bắt dân đóng “phí phòng chống dịch bệnh” là “phí chồng phí”. Nếu Bảo hiểm Xã hội Việt Nam muốn đỡ tốn tiền bảo hiểm y tế thì phải phối hợp ngành y tế tổ chức phòng chống tốt dịch bệnh, tại sao lại bắt dân đóng phí phòng chống dịch bệnh? Ở phần danh mục về lệ phí có quy định lệ phí tòa án. Trong khi đó, ở phần quy định về danh mục phí đã có quy định về án phí. Vậy giữa án phí và lệ phí tòa án khác nhau ở chỗ nào và mục đích của 2 khoản thu này có gì khác nhau?

Một vấn đề nữa được dư luận quan tâm là trong danh mục có quy định 51 khoản phí và 39 khoản lệ phí, nhưng thực tế thì đây mới chỉ là những quy định khung theo lĩnh vực. Còn đằng sau mỗi danh mục phí, lệ phí ấy lại là một danh mục dài các khoản thu, mức thu... Vì tại Điều 22 của dự thảo luật có quy định: Chính phủ quy định chi tiết các điều được giao và hướng dẫn thi hành luật này. Và một “khiếm khuyết” nữa của dự án Luật Phí và lệ phí là dự thảo luật không quy định rõ thế nào là phí và thế nào là lệ phí? Vì vậy có khoản được gọi là phí cũng đúng mà nói là lệ phí cũng không sai. Do đó, dự thảo luật rất cần đưa ra quy định cụ thể để phân biệt thế nào là phí, thế nào là lệ phí bằng khái niệm rõ ràng, để tránh tình trạng phí và lệ phí chồng chéo lên nhau.  

N.V