Dù ai di ngược về xuôi…

Tháng 2-1942, “Việt Minh Tuyên truyền Bộ” đã xuất bản tập diễn ca “Lịch sử nước ta" của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mở đầu tập diễn ca này, Bác đã viết: Dân ta phải biết sử ta/ Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam/ Kể năm hơn bốn nghìn năm/ Tổ tiên rực rỡ, anh em thuận hòa/ Hồng Bàng là Tổ nước ta/ Nước ta lúc ấy gọi là Văn Lang. Cho đến ngày nay, lời dạy trên đây của Người vẫn còn nguyên giá trị. Và bài viết dưới đây không ngoài mục đích giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về thời kỳ đầu lập quốc của tổ ta tiên ngày xưa.

* 18 đời Vua Hùng

Ngày nay, với sự phát triển của khoa học và nhất là khoa học khảo cổ đã cho phép chúng ta khẳng định rằng từ buổi đầu của thời đại đồng thau, những bộ tộc Việt đã định cư ở vùng Bắc bộ và Bắc Trung bộ. Theo sử cũ và các truyền thuyết, vào thời bấy giờ có khoảng 15 bộ lạc Lạc Việt sinh sống ở vùng trung du và vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Bên cạnh đó, có hàng chục bộ lạc Âu Việt sinh sống ở vùng Việt Bắc. Ở nhiều nơi, người Âu Việt và người Lạc Việt sống xen kẽ với nhau và sống cạnh những thành phần cư dân khác.

Giỗ Tổ Hùng Vương tại Phú Thọ

Do nhu cầu trị thủy, chống xâm lấn và do nhu cầu trao đổi kinh tế, văn hóa ngày càng được đẩy mạnh, nên giữa các bộ lạc gần gũi với nhau về dòng máu có xu hướng tập hợp lại để thống nhất với nhau. Trong số các bộ lạc Lạc Việt, có bộ lạc Văn Lang là hùng mạnh hơn cả. Lãnh thổ của bộ lạc này trải rộng từ chân núi Ba Vì đến vùng núi Tam Đảo và ở giữa là dòng sông Hồng. Sau đó, thủ lĩnh của bộ lạc Văn Lang đã đứng ra thống nhất các bộ lạc Lạc Việt và dựng lên nước Văn Lang và đóng đô ở Phong Châu (Vĩnh Phú ngày nay). Ông xưng vua, sử cũ gọi là Hùng Vương và con cháu nhiều đời vẫn mang danh hiệu đó.

Theo cuốn Đại Việt sử ký toàn thư thì mở đầu lịch sử nước ta là họ Hồng Bàng và người đứng đầu họ Hồng Bàng là Kinh Dương Vương (tức Lộc Tục), hiện còn mộ ở làng An Lữ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Sau đó, Kinh Dương Vương lấy con gái của Động Đình Quân là thần Long và sinh ra Lạc Long Quân (tức Sùng Lãm). Lạc long quân lớn lên lấy bà Ấu Cơ và sinh ra một trăm người con trai. Người con trai trưởng được phong làm thủ lĩnh và được gọi là Hùng Vương. Theo Hùng triều Ngọc phả thì họ Hồng Bàng truyền được 18 đời là vua, gồm: Hùng Dương hay còn gọi là Kinh Dương Vương (tức Lộc Tục), Hùng Hiền (tức sùng lãm), Hùng Lân, Hùng Việp, Hùng Hy, Hùng Huy, Hùng Chiêu, Hùng Vỹ, Hùng Định, Hùng Duy, Hùng Trinh, Hùng Võ, Hùng Việt, Hùng Anh, Hùng Triều, Hùng Tạo, Hùng Nghị và cuối cùng là Hùng Duệ.

* Nước Văn Lang được xây dựng từ năm nào?

Cho đến nay, chúng ta vẫn chưa xác định được chính xác rằng Nhà nước Văn Lang được xây dựng từ năm nào và kéo dài được bao lâu. Điều ấy cũng có nghĩa là chúng ta chưa giải đáp một cách chính xác thời đại của các vua Hùng được bắt đầu từ khi nào và kết thúc vào năm nào? Theo sử cũ cùng với các truyền thuyết còn lưu truyền cho đến ngày nay và theo cuốn “Các triều đại Việt Nam” của hai tác giả Quỳnh Cư và Đỗ Đức Hùng thì do mất cảnh giác nên vua Hùng đã để mất nỏ thần và đã bị Thục Phán chiếm mất nước Văn Lang vào năm 257 trước Công nguyên. Một năm sau, Thục Phán lên ngôi vua và xưng là An Dương Vương, cải quốc hiệu là Âu Lạc (ghép tên của hai bộ lạc lớn nhất thời bấy giờ là Âu Việt và Lạc Việt). An Dương Vương cũng đóng đô ở vùng đất Phong Châu (Bạch Hạc, Vĩnh Phú). Như vậy Nhà nước Âu Lạc ra đời vào năm nào thì đó cũng là năm kết thúc thời đại của các vua Hùng.

Tuy nhiên, trong cuốn Đại Việt sử ký toàn thư của sử gia thời Lê sơ là Ngô Sỹ Liên thì lại có chép rằng niên đại mở đầu của thời đại các vua Hùng là năm 2879 trước Công nguyên. Và theo đó thì 18 đời vua Hùng thay nhau trị vì đất nước Văn Lang từ năm 2879 đến năm 257 trước Công nguyên, tức kéo dài tới 2622 năm. Đây quả là con số khó thuyết phục. Bởi lẽ, nếu lấy số năm mà các triều đại vua Hùng trị vì nước Văn Lang là 2622 năm rồi chia cho 18 đời vua Hùng, thì mỗi đời vua Hùng kéo dài tới hơn 151 năm. Do vậy, ở đây có hai giả thiết: Thứ nhất là thời đại của các vua Hùng không phải bắt đầu từ năm 2879 trước công nguyên. Thứ hai là nếu triều đại của các vua Hùng đúng là bắt đầu từ nănm 2879 trước công nguyên, thì con số 18 đời vua Hùng là không chính xác.

Còn trong cuốn Đại Việt sử lược có đoạn chép rằng, vua Hùng Vương dựng nước Văn Lang vào thời điểm ngay hoặc trước thời vua Trang Vương của nhà Chu ở Trung Quốc thời cổ đại (vào khoảng năm 696 đến 682 trước Công nguyên). Cũng sách trên có chép: “Đến đời Trang Vương nhà Chu ở vùng Gia Ninh có người lạ, dùng sức mạnh áp chế được các bộ lạc rồi tự xưng là Hùng Vương, đóng đô ở Văn Lang, lấy hiệu nước cũng là Văn Lang và truyền được 18 đời đều gọi là Hùng Vương. Như vậy, theo các sử liệu như đã nói ở trên, thì triều đại của các vua Hùng được bắt đầu vào khoảng những năm 696 đến 682 trước Công nguyên và kết thúc vào năm 257 trước Công nguyên, kéo dài khoảng 439 năm. Với 439 năm trị vì và truyền tới 18 đời (mỗi đời kéo dài gần 25 năm), là con số phù hợp với một thế hệ và dễ thuyết phục hơn.

Tuy nhiên, không phải vì vậy mà chúng ta vội đưa ra khẳng định rằng nhà nước Văn Lang ra đời vào năm 2879 hoặc vào khoảng những năm 696 đến 682 trước Công nguyên. Để có được câu trả lời chính xác về vấn đề này là công việc mà các nhà khảo cổ học, các nhà nghiên cứu lịch sử tiếp tục phải làm. Nhưng điều chúng ta có thể khẳng định chắc chắn rằng, họ Hồng Bàng là thủy tổ của dân tộc ta, nhà nước Văn Lang là một thực thể có thực trong lịch sử nước ta và hằng năm, ngày 10-3 âm lịch là ngày giỗ Quốc tổ. Để con cháu các thế hệ đời sau luôn nhớ về ngày giỗ của Quốc tổ, từ ngàn xưa cha ông ta đã có câu:

“Dù ai đi ngược về xuôi;
Nhớ ngày giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba”