Độc đáo lễ hội kết bạn của đồng bào Mơnông 

BP - Lễ hội kết bạn của đồng bào dân tộc Mơnông và Châu Mạ là lễ hội tín ngưỡng dân gian độc đáo, chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, nhân văn sâu sắc, phản ánh đặc trưng văn hóa của người Mơnông nói riêng và cộng đồng dân cư sinh sống lâu đời ở vùng đất Nam Tây Nguyên nói chung. Lễ hội thường được tổ chức vào những lúc nông nhàn nên không có thời gian cố định.

NÉT ĐẸP VĂN HÓA CỦA ĐỒNG BÀO MƠNÔNG

Theo truyền thống, trước lúc tổ chức lễ hội kết bạn, già làng người dân tộc Mạ sẽ đại diện cộng đồng mình đến gặp già làng người Mơnông để thực hiện nghi thức gặp mặt. Sau khi tiếp già làng dân tộc Mạ, già làng Mơnông mời khách ngồi vào giữa nhà, nơi đã đặt sẵn một số thức ăn và rượu để đãi khách.

2 già làng và những người đi cùng vừa uống rượu vừa bàn bạc, thống nhất một số vấn đề cần thiết cho lễ hội như thời gian, địa điểm tổ chức, lễ vật 2 bên và phân công công việc cụ thể cho từng người. Trước ngày diễn ra lễ chính, khách đến, chủ nhà sắp xếp đội cồng chiêng diễn tấu để đón và dẫn khách đi qua cửa nhà, đến nơi bố trí lễ vật để giới thiệu các vật phẩm sử dụng cho ngày hôm sau. Tại đây phía chủ nhà cử ra một số người mang bột nếp đã chuẩn bị từ trước tới mời khách nhằm thể hiện sự gắn kết giữa chủ nhà và khách, cùng nhau chia sẻ niềm vui cộng đồng. Phía khách cũng sẽ trao các vật phẩm làm quà. Chiều tối, chủ nhà nấu cơm (bữa cơm truyền thống gồm có rượu cần, cơm lam, thịt nướng...) để mời khách. Trong khi ăn cơm, uống rượu cần, các già làng cùng ôn lại lịch sử mối quan hệ của 2 cộng đồng dân cư để những người dự lễ nghe và hiểu về cội nguồn lễ hội. Tiếp đó, các đôi nam nữ ngồi hát đối đáp những bài hát nói về tình cảm của 2 cộng đồng. Đội cồng chiêng 2 bên thay nhau trình diễn các tiết mục múa, giao lưu văn nghệ. Ngày diễn ra lễ chính, tại khu vực bàn lễ, các lễ vật truyền thống như thịt trâu, heo, cơm lam, rượu cần được bày quanh cây nêu. Cây nêu tượng trưng cho người làm chứng tình cảm giữa 2 cộng đồng. 2 già làng đại diện cho 2 cộng đồng thực hiện các nghi lễ cúng thần linh xung quanh cây nêu. Chủ nhà sẽ là người khấn trước. Nghi lễ kết thúc bằng nghi thức hiến sinh - đâm trâu. Trâu được cột vào cọc tại sân lễ chính, các nghi thức đánh cồng chiêng xung quanh con trâu và múa hát vẫn được thực hiện và cuối cùng là nghi thức đâm trâu (tượng trưng).

Đồng bào dân tộc Mạ và Mơnông thực hiện nghi thức cúng thần linh

Sau khi trâu được đưa đi làm thịt, đầu trâu được già làng chủ nhà trao cho già làng là khách. Thịt trâu chia đều cho tất cả những người tham dự lễ hội, phần còn lại được chế biến thành các món ăn. Toàn thể người dân của 2 cộng đồng quây quần bên những tố rượu cần và thưởng thức các món ăn truyền thống của đồng bào dân tộc Mơnông. Xế trưa, đại diện già làng 2 bên cùng nhau đốn ngã cây nêu nhằm thông báo lễ hội kết thúc. Sau đó, phía chủ nhà phân công người mời rượu bằng những chiếc ly được làm từ lồ ô để tiễn khách và hứa hẹn cho lần hội tiếp theo.

TĂNG CƯỜNG GIAO LƯU, GẮN KẾT CỘNG ĐỒNG

Lễ hội kết bạn của người Mơnông thường diễn ra trong 2 ngày với nhiều nghi thức độc đáo, trong đó có các trò chơi dân gian như: Đi cà kheo, đẩy gậy, bắn nỏ, cõng nước... Đêm trước khi diễn ra lễ chính, đồng bào các dân tộc trên địa bàn tổ chức lửa trại để cùng nhau múa hát, nam nữ dân tộc Mạ và Mơnông thay phiên biểu diễn các tiết mục hát đối đáp, uống rượu cần...

Trong 2 ngày diễn ra lễ hội, đồng bào các dân tộc trên địa bàn còn bày bán nhiều sản vật như đọt mây, lá nhíp, cơm lam; các mặt hàng thổ cẩm, đan lát... Ông Điểu Tơl, đại diện già làng người Mơnông cho biết, đồng bào dân tộc Mơnông và Châu Mạ sinh sống trên địa bàn xã Đồng Nai (Bù Đăng) từ lâu đời và có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Tuy nhiên, đã nhiều năm nay, đồng bào dân tộc Mơnông không có điều kiện để phục dựng lễ hội này. Nay được Đảng và Nhà nước quan tâm phục dựng lễ hội là dịp để con cháu của 2 cộng đồng dân cư nhớ và có ý thức bảo tồn những nét văn hóa truyền thống của dân tộc.

Ông Đỗ Minh Trung, Phó giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch cho biết: Lễ hội kết bạn của đồng bào dân tộc Mơnông đang chịu tác động của quá trình hội nhập và phát triển dẫn đến nguy cơ mai một. Trước tình hình đó, sở đã đăng ký, trình Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cho phép Bình Phước thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia năm 2018 Dự án “Phục dựng lễ hội kết bạn cộng đồng của người Mơnông”. Lễ hội không chỉ là hoạt động tín ngưỡng dân gian truyền thống mà còn là dịp để cộng đồng các dân tộc sinh sống trên cùng địa bàn thể hiện mối quan hệ gắn bó, tình đoàn kết, tương trợ lẫn nhau trong cuộc sống cũng như trong lao động sản xuất. Sau lễ phục dựng, sở sẽ tham mưu UBND tỉnh xây dựng đề án hoặc có kế hoạch cụ thể để bảo tồn và phát huy những giá trị của lễ hội độc đáo này.

M.Luận