Để xứng đáng với vai trò đầu tàu

BP - Một trong những nội dung quan trọng được các đại biểu tham dự Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII thảo luận, cho ý kiến đó là vấn đề sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước. Trong bài phát biểu khai mạc hội nghị vào sáng 5-5, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định “Đây là vấn đề lớn, khó và phức tạp”.

Có thể khẳng định rằng, qua hơn 30 năm thực hiện sự nghiệp đổi mới đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng, nền kinh tế nước ta đã có bước phát triển mạnh mẽ. Trong đó, vai trò và sự đóng góp của các doanh nghiệp nhà nước là vô cùng quan trọng, được ví như “đầu tàu” của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Cùng với việc đổi mới về cơ chế, chính sách, hệ thống pháp luật ngày càng được hoàn thiện thì nhiều doanh nghiệp nhà nước đã “tự thân vận động” vươn lên trong hoạt động sản xuất - kinh doanh, bảo toàn và phát triển nguồn vốn của Nhà nước. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn rất nhiều doanh nghiệp nhà nước được hưởng nhiều ưu đãi về tài nguyên, nguồn vốn song hoạt động sản xuất - kinh doanh kém hiệu quả, nảy sinh nhiều tiêu cực dẫn đến thua lỗ, thậm chí phá sản. Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016-2020 được thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng (tháng 1-2016) đã thẳng thắn nhìn nhận: “Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, cổ phần hóa, thoái vốn ở một số doanh nghiệp chưa đạt tiến độ. Tỷ lệ vốn được cổ phần hóa còn thấp. Quản trị doanh nghiệp đổi mới còn chậm; kiểm tra, giám sát nội bộ còn hạn chế... Hiệu quả sản xuất - kinh doanh của nhiều doanh nghiệp nhà nước thấp, chưa tương xứng với tài sản và nguồn lực, thất thoát, lãng phí còn lớn. Doanh nghiệp nhà nước chưa thể hiện được vai trò là lực lượng nòng cốt của nền kinh tế”.

Theo số liệu thống kê của Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính), đến hết tháng 1-2017, các đơn vị đã hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa theo Đề án tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2015, tức là chậm hơn 1 năm so với kế hoạch. Cụ thể, có tổng cộng 571 doanh nghiệp nhà nước được phê duyệt phương án cổ phần hóa với tổng trị giá thực tế là 796.646 tỷ đồng. Trong đó số vốn bán ra bên ngoài chỉ đạt khoảng 8%. Trong quá trình thực hiện cổ phần hóa đã xảy ra tình trạng không ít lãnh đạo doanh nghiệp chỉ đạo thiếu quyết liệt, có tâm lý chây ỳ, muốn “ôm” doanh nghiệp 100% vốn nhà nước để dễ bề điều hành, thao túng.

Một câu hỏi được đặt ra là tại sao các doanh nghiệp nhà nước thì phát triển ì ạch, trong khi nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân lại phát triển mạnh mẽ? Phải chăng ở các doanh nghiệp nhà nước đang diễn ra tình trạng “cha chung không ai khóc”!? Thời gian qua, dư luận và báo chí đã nhiều lần phản ánh về tình trạng làm ăn thua lỗ “ném tiền nhà nước qua cửa sổ” diễn ra ở không ít doanh nghiệp thuộc sở hữu của nhà nước. Mới đây nhất, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã thi hành kỷ luật nghiêm khắc các tập thể, cá nhân nguyên là lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam vì những sai phạm nghiêm trọng trong quá trình lãnh đạo, điều hành giai đoạn 2009-2015.

Để xứng đáng với vai trò nòng cốt, là đầu tàu của nền kinh tế, chúng ta cần thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, nâng cao hiệu quả hoạt động theo cơ chế thị trường, bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Doanh nghiệp nhà nước phải tập trung vào những lĩnh vực quan trọng, tránh đầu tư dàn trải, từ đó nâng cao tiềm lực và khả năng cạnh tranh. Tăng cường công tác quản lý nhà nước và quản lý chủ sở hữu đối với doanh nghiệp nhà nước. Một điều vô cùng quan trọng có tính quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp nhà nước đó là đổi mới mô hình tổ chức, hoạt động của tổ chức đảng và công tác cán bộ trong doanh nghiệp nhà nước; kiên quyết không để xảy ra tình trạng cấp ủy, tổ chức đảng chỉ là bình phong cho người đứng đầu tự tung tự tác vì lợi ích cá nhân và lợi ích nhóm làm mất uy tín của Đảng, gây bất bình trong dư luận.

Ngọc Nguyên