Cuộc chiến tranh Tây Sơn - chúa Trịnh

BP - Trong lúc Nguyễn Huệ vào Nam đánh quân Xiêm (1785) xâm lược thì vùng đất Thuận Hóa vẫn do chúa Trịnh cai quản. Vùng đất Thuận Hóa vốn là địa bàn chiến lược của chúa Nguyễn với Phú Xuân là kinh đô nhưng bị chúa Trịnh đánh chiếm vào năm 1775. Cuối tháng 5-1786, Nguyễn Nhạc giao cho Nguyễn Huệ chỉ huy 1 vạn quân cùng Vũ Văn Nhậm và Nguyễn Hữu Chỉnh tiến đánh Phú Xuân.

Nguyễn Huệ nhanh chóng đánh chiếm đèo Hải Vân, uy hiếp thành Phú Xuân, trong khi quân Trịnh tại Thuận Hóa không hề hay biết chiến sự đang diễn ra. Giữa tháng 6-1786, khi quân Tây Sơn tiến sát chân thành Phú Xuân thì bị một tàu của Bồ Đào Nha ủng hộ quân Trịnh phát hiện. Quân Nguyễn Huệ nhanh chóng đánh chìm tàu của người Bồ Đào Nha trên sông Hương rồi cho pháo binh bắn tới tấp vào thành. Bị đánh bất ngờ, Phạm Ngô Cầu muốn kéo cờ trắng đầu hàng nhưng phó tướng là Hoàng Đình Thể không đồng ý và tổ chức đánh trả. Quân Trịnh tập trung pháo lớn trên mặt thành bắn xuống dữ dội. Đêm 15-6-1786, lợi dụng nước lụt làm ngập chân thành Phú Xuân, Nguyễn Huệ hạ lệnh tiến công và cho thủy quân tiến đến nã pháo vào thành. Hỏa lực quân Trịnh mất tác dụng, Hoàng Đình Thể không thể dùng pháo binh chống lại nên phải mở cửa thành ra đánh trả và bị chết trong đám loạn quân. Phạm Ngô Cầu kéo cờ trắng đầu hàng, Nguyễn Huệ thúc quân ồ ạt tiến lên, thành Phú Xuân rơi vào tay quân Tây Sơn. Cùng lúc này, Nguyễn Lữ mang một đội thủy quân tiến ra sông Gianh. Hay tin quân Tây Sơn kéo đến, các tướng của chúa Trịnh đang đồn trú ở đây đều bỏ hàng ngũ trốn chạy. Quân Tây Sơn làm chủ vùng đất phía Bắc Bố Chính, sau đó tiến đánh chiếm thành Đồng Hới ngày 21-6-1786. Nhận thấy quân Trịnh hết sức bạc nhược, Nguyễn Huệ quyết định tấn công ra Bắc để thống nhất giang sơn.

Nghe uy danh của Tây Sơn nên quân Trịnh từ sông Gianh trở ra đã bỏ đồn, vứt khí giới tháo chạy, Nguyễn Huệ kéo quân vào vùng Thanh - Nghệ như chốn không người. Ngày 17-7 cùng năm, Nguyễn Huệ đại phá quân Trịnh tại tuyến phòng thủ ở Tích Động, trấn Sơn Nam và tiến về Thăng Long với khẩu hiệu “phò Lê diệt Trịnh”. Ngày 21-7, quân Tây Sơn đánh tan quân Trịnh tại bến Nam Dư, Thúy Ái, Tây Long, hồ Vạn Xuân và công phá bản doanh của chúa Trịnh tại Thăng Long. Chúa Trịnh bỏ dinh phủ chạy đến Yên Lãng nhưng bị thuộc hạ bắt nộp giao  Tây Sơn. Trên đường đi Trịnh Tông đã cắt cổ tự tử.

Các sử gia ghi nhận, cuộc Bắc tiến năm 1786 là cuộc chiến chính thức giữa nhà Tây Sơn và chúa Trịnh trên danh nghĩa là hai thực thể chính trị độc lập. Cuộc chiến kết thúc với thắng lợi hoàn toàn thuộc về Tây Sơn, chính quyền họ Trịnh cai trị đất Bắc Hà hơn 240 năm đã bị đánh đổ. Cuộc chiến giữa nhà Tây Sơn với chúa Trịnh kết thúc đã mở ra một trang sử mới, đó là chấm dứt sự tồn tại của các tập đoàn phong kiến đối nghịch thường xuyên tạo ra chiến tranh làm chia cắt đất nước, gây hao tổn người và của, kìm hãm sự phát triển của đất nước về mọi mặt.

T.P (Trích các sự kiện nổi bật trên thế giới)