Cuộc chiến tranh Tây Sơn - chúa Nguyễn

BP - Năm 1787, với sự giúp sức của quân Pháp, Nguyễn Ánh quay lại đánh chiếm Nam bộ. Nguyễn Lữ thua trận bỏ thành Gia Định chạy về Quy Nhơn, vua Thái Đức lui về làm “Tây Sơn vương” và giao toàn bộ binh quyền cho Nguyễn Huệ ở Phú Xuân tiến vào Nam. Tuy nhiên, do Lê Chiêu Thống rước quân Thanh vào xâm lược nước ta nên Nguyễn Huệ phải ra Bắc đánh quân xâm lược rồi mới vào Nam diệt chúa Nguyễn.

Sau khi chiến thắng quân Thanh (1789), vua Quang Trung đang lo xây dựng chính quyền, bình ổn đất Bắc Hà thì ở phía Nam, Nguyễn Ánh tổ chức đánh phá Phan Rí, Bình Thuận, Diên Khánh... Tháng 7-1792, Nguyễn Ánh tiến đánh Quy Nhơn và đã triệt hạ gần như toàn bộ căn cứ thủy quân của Nguyễn Nhạc đóng tại Thị Nại. Hay tin này, vua Quang Trung quyết định thực hiện một chiến dịch quân sự lớn theo 2 đường thủy - bộ nhằm tiêu diệt tận gốc thế lực của Nguyễn Ánh. Trong lúc kế hoạch tác chiến đang triển khai thì vua Quang Trung đột ngột băng hà vào ngày 16-9-1792. Vua mới là Quang Toản (tức Cảnh Thịnh) tin dùng nịnh thần nên xảy ra mâu thuẫn, nghi kỵ lẫn nhau làm cho nhà Tây Sơn nhanh chóng bị suy yếu. Nhân cơ hội này, Nguyễn Ánh tổ chức tấn công Quy Nhơn vào năm 1793. Nguyễn Nhạc cho người ra Phú Xuân cầu cứu. Vua Cảnh Thịnh sai Ngô Văn Sở, Phạm Công Hưng đưa 17.000 quân và 80 thớt voi vào đánh lui quân Nguyễn Ánh. Năm 1795, nhà Tây Sơn xảy ra biến loạn, một số đại thần bị giết, số khác bị tước hết binh quyền nên Nguyễn Ánh lại tiếp tục động binh.

Năm 1800, Nguyễn Ánh chiếm được thành Quy Nhơn. Vua Cảnh Thịnh sai Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng đưa quân chủ lực vào tái chiếm. Quân Tây Sơn và quân Nguyễn Ánh đánh nhau tại Quy Nhơn kéo dài gần 1 năm bất phân thắng bại. Trong khi thế trận đang giằng co thì Nguyễn Ánh bí mật đưa một cánh quân vượt biển đánh ra Phú Xuân vào năm 1801. Vua Quang Toản đưa quân chống cự nhưng bị thua trận phải bỏ kinh thành chạy ra Bắc. Năm 1802, quân Tây Sơn chiếm được thành Quy Nhơn thì Nguyễn Ánh cũng đã tiến đến đất Nghệ An. Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng mang quân ra cứu nhưng bị thất bại. Giữa năm 1802, Nguyễn Ánh chiếm được Thăng Long, vua Cảnh Thịnh bị bắt sống, gia tộc Tây Sơn và các tướng lĩnh bị trả thù man rợ... Sau đó, Nguyễn Ánh sai sứ sang cầu xin nhà Thanh phong cho mình làm An Nam quốc vương thay thế nhà Tây Sơn. Tháng giêng năm 1804, Nguyễn Ánh nhận sắc phong của nhà Thanh, đến tháng 2 đổi quốc hiệu là Việt Nam.

Cuộc chiến giữa nhà Tây Sơn với chúa Nguyễn từ năm 1787-1802 đã chấm dứt thời kỳ cường thịnh của Đại Việt dưới triều đại Tây Sơn. Sau cuộc chiến này, nhà Nguyễn đã xóa bỏ tất cả chiến tích hào hùng của quân và dân ta trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, đưa đất nước ta vào một giai đoạn trì trệ, bạc nhược dẫn tới sự xâm lăng của thực dân Pháp vài chục năm sau đó. Và nhà Nguyễn là triều đại bị lên án mạnh mẽ nhất trong suốt chiều dài lịch sử nước ta.  

T.P
(Trích các sự kiện nổi bật trên thế giới)