Cuộc cải cách ở Nga năm 1861

BP - Cuộc chiến tranh Krym (1853-1856) với các nước đế quốc Pháp, Anh, Thổ Nhĩ Kỳ... đã khiến nước Nga bị kiệt quệ. Tháng 3-1856, các nước thắng trận họp tại Paris (Pháp) để ký hòa ước phân chia quyền lợi. Nga phải phân định lại ranh giới chủ quyền với đế quốc Ottoman tại biển Đen. Hải quân Nga sẽ mất quyền kiểm soát vùng biển Đen.

Nhưng điều Sa hoàng Aleksandr II lo lắng nhất là chế độ nông nô đã làm nước Nga thua trận. Bởi quân đội Nga trang bị những khẩu súng bắn đá lỗi thời, những chiến thuyền đóng bằng gỗ, chạy bằng buồm rất lạc hậu. Trong khi đó, binh sĩ các nước Anh, Pháp... có súng hiện đại, có tàu chiến vỏ thép, chạy bằng máy hơi nước... Aleksandr II nhận định, những thất bại đó đều do chế độ nông nô cổ hủ tồn tại hàng trăm năm nay mà ra. Vì vậy, Aleksandr II muốn thay đổi nước Nga bằng các phương pháp hòa bình nên mời đại diện giới quý tộc, giai cấp tư sản đến bàn về chế độ nông nô và nông dân nước Nga. Ông tuyên bố: “Chế độ nông nô và nông dân sớm hay muộn cũng phải giải quyết, nếu không nông dân cũng tự giải phóng cho họ. Thủ tiêu chế độ nông nô sẽ làm nước Nga giữ được bình ổn, phồn vinh lâu dài”... Chủ trương của Aleksandr II được giai cấp tư sản ủng hộ triệt để, nhưng giới quý tộc lại phản kháng vì sợ quyền lợi của mình bị tước mất nên đề nghị chỉ “thực hiện cải lương chính sách hơn cải cách chế độ”.

Ngày 3-1-1857, Aleksandr II chủ trì một hội nghị về thành lập ủy ban bí mật về nông dân chuẩn bị cho hoạt động cải cách. Ngày 20-11-1857, Sa hoàng hạ chiếu cho các tỉnh, thành lập hội đồng quý tộc và yêu cầu hội đồng này xây dựng các vấn đề giải phóng nông nô. Ngày 18-10-1858, Sa hoàng lại triệu tập hội nghị Ủy ban về nông dân và ra chỉ thị mới về phương án cải cách. Căn cứ vào chỉ thị của Aleksandr II, Ủy ban nông dân đã xây dựng cương lĩnh cải cách và giao phương án cải cách cho Hội đồng quốc vụ thẩm duyệt. Ngày 19-2-1861, Sa hoàng ký phê chuẩn “Pháp lệnh 19-2” (Bản tuyên ngôn đặc biệt về việc thủ tiêu chế độ nông nô). Địa chủ không được quyền mua bán, trao đổi, thế chấp, gán nợ hoặc tặng nông nô và không được can thiệp vào cuộc sống của họ. Nông nô được Nhà nước cho vay tiền để mua đất, nhà ở và phải trả trong 49 năm.

Pháp lệnh 19-2 ban đầu tưởng là một cuộc cải cách tiến bộ nhưng bản chất là sự bóc lột trắng trợn, bởi khi nông nô được tự do thì họ không còn một thứ gì vì phải quanh năm làm việc trả nợ. Vì vậy, Pháp lệnh 19-2 làm cho nông dân Nga thất vọng. Làn sóng phản kháng, nhiều cuộc xung đột vũ trang bùng nổ giữa nông dân với quân đội Nga hoàng. Lênin đánh giá, cải cách nông nô ở Nga là cuộc cải cách tư sản không triệt để và để lại quá nhiều tàn dư phong kiến.

T.Phong
(Trích nguồn các sự kiện nổi tiếng thế giới)