Có cần chế định về ly thân?

Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành đã được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 9-6-2000 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-1-2001. Sau hơn 12 năm áp dụng vào cuộc sống, nhiều quy định trong Luật Hôn nhân và Gia đình không còn phù hợp, thậm chí còn là lực cản sự phát triển của xã hội. Vì vậy, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo Dự án Luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi. Vừa qua, Bộ Tư pháp đã công bố dự thảo luật này để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân.

Trong dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi, Bộ Tư pháp đã đưa quy định ly thân có công chứng vào Dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình (sửa đổi) để tòa án có cơ sở giải quyết nhanh việc ly hôn (nếu có) sau đó. Theo quan điểm của Bộ Tư pháp, nếu sau thời gian ly thân mà cặp vợ chồng vẫn quyết định ly hôn thì cần xem bản công chứng về ly thân này như một bằng chứng về nỗ lực cố gắng hàn gắn của hai bên nhưng không thành. Khi đã có chứng cứ này thì tòa án không nên tiến hành thêm bước hòa giải nữa. Việc quy định về ly thân theo hướng trên, ngoài tác dụng bảo đảm giá trị pháp lý, giúp đơn giản hóa thủ tục ly hôn, còn giúp các bên thực hiện giao dịch khác (về tài sản) trong quá trình ly thân một cách minh bạch... Bởi nhiều lý do khác nhau như ngại tuổi cao, danh dự, uy tín, khi có mâu thuẫn xảy ra, nhiều cặp vợ chồng đã chọn cho mình việc chấm dứt hôn nhân bằng cách ly thân như là một giải pháp chấm dứt xung đột mà không thực hiện việc ly hôn.

Từ quan điểm trên cho thấy, Bộ Tư pháp mà cụ thể là ban soạn thảo dự án luật này đã nhìn thẳng vào thực tế xã hội. Tuy nhiên, ban soạn thảo đã bỏ qua nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình Việt Nam là nguyên tắc hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ, một chồng, vợ chồng bình đẳng. Tự nguyện ở đây được hiểu là tự nguyện trong kết hôn, tự nguyện trong việc giải quyết mâu thuẫn giữa vợ chồng. Trong thực tế cũng cho thấy có không ít cặp vợ chồng vì nhiều lý do không thể sống chung nhưng vẫn ở cùng một nhà để con cái được hưởng trọn vẹn sự chăm sóc của cha mẹ và vợ chồng có khoảng thời gian tĩnh tâm, suy nghĩ kỹ lại những rạn nứt, có thể sau đó sẽ yêu thương nhau hơn. Bên cạnh đó, trong xã hội hiện có trường hợp chọn ly thân như giải pháp tạm thời để giải quyết mâu thuẫn khi không muốn ly hôn hoặc cảm thấy cuộc hôn nhân của mình chưa bế tắc đến mức phải ly hôn. Lại cũng có trường hợp ly thân nhưng chỉ có vợ và chồng biết với nhau, thậm chí họ còn giấu con cái, gia đình, họ hàng để không ảnh hưởng tới tâm lý, tình cảm của người thân.

Từ phân tích trên cho thấy, nếu vấn đề ly thân được pháp luật hóa bằng một chế định cụ thể, rồi chế định này lại được hành chính hóa bằng thủ tục công chứng thì e rằng nó có thể sẽ khoét sâu hơn khoảng cách vợ - chồng và từ đó khiến họ nhanh chóng chia tay. Thậm chí quy định này có khi còn phản tác dụng, vì có thể sẽ là “vẽ đường cho hươu chạy”. Đó là chưa nói đến yếu tố pháp lý, vì theo quy định hiện hành, công chứng là công nhận một sự kiện khách quan về mặt pháp lý chứ không phải là một văn bản làm căn cứ để tòa án quyết định.

Từ thực tế cuộc sống và từ những phân tích trên đây cho thấy, chế định ly thân được đưa vào luật sẽ có nguy cơ làm phức tạp, rắc rối thêm cho xã hội. Hơn nữa, với truyền thống văn hóa, phong tục, tập quán và điều kiện xã hội của nước ta hiện nay, theo tôi không nên bổ sung chế định ly thân vào Dự thảo Luật Hôn nhân và Gia đình (sửa đổi).

N.V