Cách mạng Tân Hợi

BP - Tháng 11-1894, Tôn Trung Sơn sáng lập ra Hội Trung Hưng để đấu tranh chống lại triều đình Mãn Thanh. Mặc dù kế hoạch bị lộ nhưng cuộc khởi nghĩa vẫn nổ ra ở Vũ Xương, thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc trong đêm 10-10-1911. Cuộc khởi nghĩa nhanh chóng giành thắng lợi và quân khởi nghĩa đã thành lập chính phủ quân sự tại Hồ Bắc.

Ngày 11-10-1911, Chính phủ quân sự Hồ Bắc tổ chức hội nghị để đổi quốc hiệu nước thành Trung Hoa dân quốc; kêu gọi toàn quân, dân đánh đổ triều đình Mãn Thanh... Cuộc khởi nghĩa làm rung chuyển đất nước Trung Quốc rộng lớn và sau đó lần lượt có 140 tỉnh, vùng, khu tự trị... tuyên bố độc lập. Ngày 14-10-1911, nhà Thanh cử Viên Thế Khải làm Tổng đốc Hà Quảng đưa quân đàn áp cuộc khởi nghĩa. Ngày 25-12-1911, Tôn Trung Sơn về nước và được đại biểu của 17 tỉnh phía Nam họp bầu làm Tổng thống. Lấy 1-1-1912 làm ngày khai sinh nước Trung Hoa dân quốc. Ngày 1-1-1912, Chính phủ lâm thời Trung Hoa dân quốc họp ở Nam Kinh. Tôn Trung Sơn tuyên thệ nhận chức Đại tổng thống. Lúc này, Viên Thế Khải tấn công mạnh vào chính quyền mới. Các nước đế quốc đang khống chế Trung Quốc không công nhận chính phủ của Tôn Trung Sơn. Để chấm dứt cuộc nội chiến, Tôn Trung Sơn đưa ra hiệp định với 5 điều khoản, trong đó có nội dung nếu Viên Thế Khải lật đổ được triều đình nhà Thanh sẽ được bầu làm Đại tổng thống. Viên Thế Khải sai Đoàn Kỳ Thụy với 40 tướng lĩnh khác bức vua Thanh là Phổ Nghi thoái vị. Ngày 12-2-1912, Phổ Nghi xuống chiếu thoái vị, chấm dứt hơn 260 năm cai trị của vương triều này. Nhà Thanh sụp đổ, chế độ phong kiến kéo dài hơn 2000 năm ở Trung Quốc cũng chấm dứt sự tồn tại. Sau khi lật đổ nhà Thanh, ngày 10-3-1912, Viên Thế Khải nhận chức Đại tổng thống thay Tôn Trung Sơn và chính phủ dời đô đến Bắc Kinh. Tuy nhiên, Quốc dân đảng phản đối kịch liệt. Các tướng lĩnh đảng này khởi binh chống lại, nhưng đều bị Viên Thế Khải đánh bại. Cuối năm 1913, Viên Thế Khải ra lệnh trục xuất các nghị viên thuộc Quốc dân đảng ra khỏi Quốc hội. Đầu năm 1914, Viên Thế Khải giải tán Quốc hội của Trung Hoa dân quốc, cho xây dựng lại nền thống trị “độc tài của tập đoàn quan liêu, quân phiệt và đại địa chủ tư bản”. Trung Quốc bước vào thời kỳ thống trị của quân phiệt Bắc Dương.

Các nhà nghiên cứu lịch sử đánh giá, cách mạng Tân Hợi là cuộc cách mạng dân chủ tư sản do những người trí thức cấp tiến trong giai cấp tư sản và tiểu tư sản lãnh đạo. Mặc dù chưa giải quyết được những nội dung cơ bản của một cuộc cách mạng nhưng đã lật đổ triều đình Mãn Thanh, chấm dứt chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại lâu đời ở Trung Quốc.

T.Phong
Nguồn: 102 sự kiện nổi bật thế giới