Các giai đoạn xây dựng chính phủ điện tử

BP - Chính phủ điện tử sẽ tạo ra phong cách, phương thức lãnh đạo mới, cung cấp dịch vụ cho người dân và nâng cao được năng lực quản lý điều hành đất nước. Đây cũng là lý do thời gian qua các nước đều cố gắng đầu tư xây dựng chính phủ điện tử. Xây dựng chính phủ điện tử ở nước ta là một yêu cầu cấp thiết, là một phần quan trọng trong tiến trình cải cách nền hành chính quốc gia.

Từ những năm 2000, Đảng, Nhà nước ta đã quan tâm, coi trọng phát triển ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong hoạt động của cơ quan nhà nước, xác định đây là động lực góp phần thúc đẩy công cuộc đổi mới, tạo khả năng đi tắt, đón đầu để thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Năm 2014, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW về đẩy mạnh ứng dụng, phát triển CNTT đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Nghị quyết xác định mục tiêu đến năm 2020 triển khai hiệu quả chương trình cải cách hành chính, gắn kết chặt chẽ với việc xây dựng chính phủ điện tử và cung cấp dịch vụ công trực tuyến ở mức độ cao và trong nhiều lĩnh vực. Năm 2015, Chính phủ có nghị quyết đầu tiên tập trung về chính phủ điện tử nhằm đẩy mạnh phát triển chính phủ điện tử, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước. Ngày 28-8-2018, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1072/QĐ-TTg thành lập Ủy ban Quốc gia về chính phủ điện tử...

Có thể thấy, một chính phủ điện tử đã và đang hình thành trong nền hành chính nước ta. Xây dựng chính phủ điện tử sẽ trải qua những giai đoạn nào và mục tiêu của chính phủ điện tử là gì?

Mục tiêu của chính phủ  điện tử

Về tổng thể, mục tiêu chung của chính phủ điện tử là tăng cường năng lực, nâng cao hiệu quả điều hành nhà nước của chính phủ, mang lại thuận lợi cho người dân, tăng cường công khai minh bạch, giảm chi tiêu chính phủ.

Mục tiêu cụ thể của chính phủ điện tử là: Nâng cao năng lực quản lý điều hành của chính phủ và các cơ quan chính quyền các cấp (trao đổi văn bản điện tử, thu thập thông tin chính xác và kịp thời ra quyết định, giao ban điện tử...). Cung cấp cho người dân và doanh nghiệp các dịch vụ công tạo điều kiện cho nguời dân dễ dàng truy nhập ở khắp mọi nơi. Người dân có thể tham gia xây dựng chính sách, đóng góp vào quá trình xây dựng luật pháp, quá trình điều hành của chính phủ một cách tích cực. Giảm chi phí cho bộ máy chính phủ. Thực hiện một chính phủ hiện đại, hiệu quả và minh bạch...

Xây dựng thành công chính phủ điện tử sẽ đem lại lợi ích vô cùng to lớn cho quốc gia, như: Giúp chính phủ cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết và đúng lúc cho việc ra quyết định; giảm giấy tờ, văn phòng, công sở; tiết kiệm thời gian; giảm ngân sách chi tiêu... Việc tự động hóa sẽ giúp tốc độ xử lý thủ tục hành chính nhanh hơn rất nhiều lần. Chính phủ điện tử cho phép công dân truy cập thủ tục hành chính mọi lúc, mọi nơi; giúp doanh nghiệp làm việc với chính phủ dễ dàng hơn, bởi mọi thủ tục đều được hướng dẫn và mỗi bước công việc đều được đảm bảo thực hiện nhanh chóng, tin cậy. Đối với công chức, viên chức nhà nước, CNTT là công cụ giúp họ làm việc hiệu quả hơn, có khả năng đáp ứng nhu cầu của nhân dân tốt hơn.

Quá trình xây dựng chính phủ điện tử ở nước ta có nhiều thuận lợi, như quyết tâm cao của các cấp lãnh đạo, sẵn sàng đầu tư vốn ngân sách để thực hiện, được sự đồng thuận cao của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức xã hội... Bên cạnh đó, việc xây dựng chính phủ điện tử ở nước ta cũng gặp không ít khó khăn, trở ngại, như cơ sở hạ tầng CNTT thiếu đồng bộ và còn nhiều yếu kém; trình độ CNTT của người dân còn thấp; trình độ nhận thức và kỹ năng CNTT của cán bộ, công chức, viên chức còn hạn chế; quy trình nghiệp vụ còn nhiều bất cập và đang trong quá trình cải cách...

Các giai đoạn xây dựng chính phủ điện tử

Có nhiều giai đoạn hình thành, phát triển chính phủ điện tử. Liên hợp quốc nhìn nhận khá rõ ràng, đầy đủ về các giai đoạn của chính phủ điện tử. Liên hợp quốc cho rằng xây dựng chính phủ điện tử gồm 5 giai đoạn sau:

Giai đoạn 1: Thiết lập một số website cơ bản cung cấp như một nguồn thông tin công, cung cấp các thông tin hiện tại của chính phủ, cung cấp thông tin liên lạc.

Giai đoạn 2: Tăng cường các website phức tạp, thông tin được cập nhật thường xuyên. Một trang web chính phủ trung ương có thể hoạt động như một cổng thông tin để website khác của các cơ quan cấp dưới kết nối. Các tài liệu hữu ích có thể được tải về hoặc đặt hàng trực tuyến. Các tính năng tìm kiếm, gửi e-mail và cho phép đóng góp ý kiến khi truy cập.

Giai đoạn 3: Tăng cường các website tương tác. Website của chính phủ thường xuyên hoạt động như là một cổng thông tin. Người dùng có thể tìm kiếm cơ sở dữ liệu chuyên ngành. Có các chức năng được tải về và/hoặc nộp trực tuyến. Các website an toàn và mật khẩu bắt đầu xuất hiện.

Giai đoạn 4: Thiết lập các website giải quyết trực tuyến. Người dùng có thể thực hiện đầy đủ giao dịch trực tuyến an toàn. Các website của chính phủ sẽ cho phép sử dụng một cổng thông tin để truy cập trực tiếp dịch vụ dựa trên nhu cầu cụ thể và ưu tiên.

Giai đoạn 5: Tích hợp các hệ thống website. Website của chính phủ cung cấp tất cả dịch vụ và liên kết thông qua một cổng thông tin. Không có ranh giới được xác định giữa các cơ quan và các phòng ban. Tất cả giao dịch được cung cấp bởi chính phủ sẽ là các dịch vụ trực tuyến (dịch vụ điện tử).

Ở nước ta quá trình này trải qua 4 giai đoạn sau:

Giai đoạn 1 - Sự hiện diện. Sự hiện diện là giai đoạn đầu của sự phát triển và thiết lập một địa chỉ cung cấp thông tin trong tương lai. Nó cho thấy cách thức đơn giản trong truy cập và tìm kiếm thông tin của chính phủ điện tử, nhưng nó cũng cung cấp một số tùy chọn tối thiểu cho công dân nhưng không có khả năng tương tác. Đây là một website thụ động, đơn thuần chỉ cung cấp thông tin chung.

Giai đoạn 2 - Tương tác. Giai đoạn thứ hai cho thấy các giao dịch dựa trên website tương tác cung cấp khả năng nâng cao. Tuy nhiên đây vẫn là mức cung cấp thông tin, còn hạn chế trong khả năng sắp xếp hợp lý và tự động hóa các chức năng của chính phủ. Các website tương tác này được thiết kế giúp khách hàng có hướng dẫn để thực hiện được các dịch vụ. Cho phép truy cập để tải mẫu biểu in ấn và gửi trả lại một cơ quan, hoặc có thể e-mail liên lạc để đáp ứng những câu hỏi đơn giản.

Giai đoạn 3 - Giao dịch. Những chức năng cung cấp dịch vụ đa dạng hơn, không còn đơn thuần là cung cấp thông tin hướng dẫn và thể hiện các hình thức hoạt động phổ biến liên quan của chính phủ điện tử. Chúng cho phép công dân (khách hàng) thực hiện hoàn toàn các giao dịch điện tử tại bất kỳ thời điểm nào, dù ngày hay đêm. Mặc dù mức độ tương tác ở một cường độ cao hơn so với các giao dịch ở giai đoạn thứ hai, song các hoạt động này vẫn liên quan đến một dòng chảy của thông tin mà chủ yếu là một chiều (hoặc chính phủ hoặc các khách hàng, tùy thuộc vào hoạt động).

Giai đoạn 4 - Chuyển đổi. Cấp cao nhất của sự phát triển chính phủ điện tử là giai đoạn chuyển đổi. Ở cấp độ này, CNTT được sử dụng để hình thành, tổ chức và thực hiện sự biến đổi chức năng của chính phủ. Dịch vụ sẽ có khả năng quản lý mối quan hệ với khách hàng một cách chặt chẽ để xử lý đầy đủ các câu hỏi, vấn đề và nhu cầu đặt ra.

H.Nguyên
(Thông tin trong bài viết có sử dụng kết quả nghiên cứu, giảng dạy của nhiều học giả)