Áp dụng tập quán

BP - Bộ luật dân sự (BLDS) hiện hành đã được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14-6-2005. Sau 8 năm thi hành, BLDS năm 2005 đã tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của cộng đồng doanh nghiệp.

Tuy nhiên, qua thực tiễn thi hành, BLDS cũng phát sinh nhiều bất cập, hạn chế cần được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung. Và ngay sau khi dự thảo BLDS sửa đổi được công bố để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân, trong dư luận xã hội nói chung và cộng đồng doanh nghiệp nói riêng rất đồng tình. Bởi lẽ, dự thảo đã có nhiều quy định mới được sửa đổi, bổ sung và được xem là đã tháo gỡ những điểm nghẽn, tạo đà và thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp trong cả nước. Và một trong những điểm mới nổi bật trong dự thảo là quy định về việc áp dụng tập quán, quy định tương tự của pháp luật.

Tại Điều 3 trong BLDS hiện hành có quy định như sau: Trường hợp pháp luật không quy định và các bên không có thỏa thuận thì có thể áp dụng tập quán; nếu không có tập quán thì áp dụng quy định tương tự của pháp luật. Tập quán và quy định tương tự của pháp luật không được trái với những nguyên tắc quy định trong bộ luật này. Tuy nhiên, những quy định trên theo ý kiến của cá nhân tôi thì nội dung vẫn còn quá chung chung, khó thực thi. Vì vậy, trong dự thảo BLDS sửa đổi, quy định về áp dụng tập quán, quy định tương tự của pháp luật tại Điều 3 này đã được tách thành 2 điều (Điều 11 và Điều 12), với những nội dung cụ thể, rõ ràng. Theo đó, dự thảo BLDS sửa đổi dành Điều 11 để quy định về việc áp dụng tập quán, với nội dung như sau: 1. Tập quán là quy tắc xử sự có nội dung rõ ràng về quyền, nghĩa vụ của cá nhân, pháp nhân trong quan hệ dân sự, được thừa nhận và áp dụng một cách rộng rãi, lặp đi lặp lại một thời gian dài trong một lĩnh vực hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc một lĩnh vực hoạt động cụ thể mà không được quy định trong pháp luật. 2. Trường hợp các bên không có thỏa thuận và pháp luật không quy định thì có thể áp dụng tập quán. Tập quán không được trái với những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Mục 1 của chương này, không vi phạm điều cấm của luật và những quy định bắt buộc trong hợp đồng.

Về áp dụng tương tự pháp luật, dự thảo cũng đã dành một điều (Điều 12), với nội dung cụ thể như sau: 1. Trường hợp phát sinh quan hệ thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật dân sự mà các bên không có thỏa thuận, pháp luật không có quy định trực tiếp và không có tập quán thì áp dụng quy định pháp luật điều chỉnh quan hệ dân sự tương tự (tương tự pháp luật) để giải quyết. 2. Trường hợp không thể áp dụng tương tự pháp luật theo quy định tại Khoản 1 điều này thì áp dụng những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Mục 1 của chương này và lẽ công bằng để giải quyết.

Với quy định như trong dự thảo BLDS nói trên, tôi hoàn toàn nhất trí. Vì dự thảo đã tách hẳn hai vấn đề, nói đúng hơn là hai nội dung hoàn toàn khác nhau và độc lập với nhau là việc áp dụng tập quán với việc áp dụng tương tự luật pháp. Và với việc phân biệt rõ hai nội dung này, điều luật sẽ cụ thể hơn và cũng dễ dàng áp dụng vào cuộc sống.

Hải Như